Σύμφωνα με την Αλίκη Μπέιλη «το κλειδί για τα προβλήματα της ανθρωπότητας... θα πρέπει να αναζητηθεί στην τάση της να παίρνει, αλλά να μη δίνει, να επωφελείται, αλλά να μη μοιράζεται, να εκμεταλλεύεται, αλλά να μη διανέμει». Η ανεύθυνη εκμετάλλευση των πηγών της γης είναι ασυγκράτητη και παραβιάζει τη «θεία κυκλοφορία των ενεργειών». Το καθήκον της ανθρωπότητας σήμερα είναι να αποκαταστήσει αυτή τη ροή, επιφέροντας την ισορροπία μεταξύ του πνεύματος και της ύλης.
Η σχέση της ανθρωπότητας με τη γη απαιτεί ενδελεχή διερεύνηση, καθώς οι άνθρωποι στον αναπτυσσόμενο κόσμο όλο και περισσότερο εγκαταλείπουν τα κτήματά τους και μετακινούνται προς τις πόλεις. Στα Βιομηχανικά έθνη και αυτοί οι ελάχιστοι εναπομείναντες αγρότες, καθώς υφίστανται την πίεση που ασκούν οι πολυεθνικές Εταιρείες Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων και οι Υπεραγορές Τροφίμων (Supermarkets), εγκαταλείπουν με τη σειρά τους τα εδάφη τους. Οι δε κάτοικοι των πόλεων, οι οποίοι έχουν αποσυνδεθεί πλέον από τη γη, δεν αντιλαμβάνονται αρκούντως από πού και πώς παράγονται τα τρόφιμα, τα οποία αντιμετωπίζουν μόνο ως προϊόντα που τα βρίσκουν πάνω στα ράφια των σουπερμάρκετ. Η εκβιομηχάνιση του αγροτικού τομέα έχει δημιουργήσει εκμεταλλεύσεις τεράστιας κλίμακας με σκοπό τη διάθεση φτηνών τροφίμων για τους καταναλωτές, δίνοντας ωστόσο έμφαση αποκλειστικά στην παραγωγικότητα, που εξαρτάται παράλληλα από την εκτεταμένη χρήση των χημικών. Κι ενώ αυτή εξάρτηση από τα χημικά εξασφαλίζει την «Βεβαιότητα παραγωγής» που απαιτούν οι μεγάλες επενδύσεις, καθώς προσφέρει προστασία της σοδειάς από επιδημίες και ασθένειες, ωστόσο αυτή η χρήση χημικών καταστρέφει και αλλοιώνει τα οικοσυστήματα, ενώ μολύνει το έδαφος, αλλά και το νερό και την τροφή, που καταναλώνουμε. Σημειώνονται επίσης πρόσφατα ανησυχίες για τα ξεσπάσματα ποικίλων ασθενειών, που είναι απόρροια αλλά και δείκτες του επισφαλούς αυτών των πρακτικών αγροτικής παραγωγής. Τα ζώα παχαίνουν και βαραίνουν τεχνητά με τη χρήση ορμονών, που χρησιμοποιούνται σταθερά μαζί με τα αντιβιοτικά, ενώ ζώα που από τη φύση τους είναι φυτοφάγα, εκτρέφονται με τροφές που εμπεριέχουν συστατικά από πτώματα ζώων. Όλες αυτές οι πρακτικές εκθέτουν σε κίνδυνο τη φυσική αντοχή και την ανοσία στις ασθένειες.
Βιομηχανικές καλλιέργειες και αγροτική παραγωγή
Στο βιομηχανικό σύστημα αγροτικής παραγωγής τα ζώα εκτρέφονται και διαβιούν σε φρικτές και απαράδεκτες συνθήκες. Κι ενώ κοινωνικά παρατηρείται μια αύξηση της ευαισθησίας και της αίσθησης ευθύνης που ηθικά έχουν οι άνθρωποι απέναντι στη σκληρότητα και τον άσκοπο πόνο που επιδεικνύεται προς τα ζώα, κι ενώ περιποιούνται ιδιαίτερα τα μικρά οικόσιτα, κατά παράδοξο τρόπο οι συνθήκες εκτροφής και διαβίωσης των ζώων της διατροφικής αλυσίδας αποκρύπτονται από τη δημόσια θέα, πίσω από τις πόρτες των σφαγείων-εργοστασίων θανάτου, όπου τα ζώα, αγελάδες, πρόβατα ή χοίροι, αντιμετωπίζονται ως απλά προϊόντα, και τους συμπεριφέρονται σαν άψυχα πράγματα. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Bruce Friedrich, της οργάνωσης «Άνθρωποι για την Ηθική Αντιμετώπιση των Ζώων», τα κοτόπουλα είναι τα πιο κακομεταχειρισμένα ζώα στον πλανήτη. Παρουσιάζει βέβαια ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι τελευταία αρχίζουν να προβάλλουν στο δημόσιο προσκήνιο ιδέες για συνετή και πιο αποδοτική χρήση των πλουτοπαραγωγικών πόρων που εξαντλούνται –όπως η καλλιεργήσιμη γη ή το πετρέλαιο– για την παραγωγή κρέατος, επειδή ενεργειακά είναι πολύ πιο αποδοτικό η σοδειά να τρέφει κατευθείαν τον άνθρωπο.
Ο Wendell Berry, ποιητής, συγγραφέας και αγρότης, μιλάει για μια θεμελιώδη σύγκρουση μεταξύ των κινήτρων και των μεθόδων της βιομηχανικής καλλιέργειας και της καλλιέργειας, έτσι όπως ορίζεται από την τέχνη του γεωργού: «Η γεωργία συνίσταται στην κατάλληλη χρήση, αξιοποίηση και φροντίδα ενός ανεκτίμητου δώρου». Κατά την άποψή του, η βιομηχανική οικονομία από τη φύση της ασκεί βία και δεν μετέχει στην «ιδέα της επιστροφής», που βασίζεται στην ορθή και καλή διαχείριση του εδάφους. Το να αντιλαμβάνεται κάποιος την αγροτική παραγωγή ως δώρο κι όχι ως δικαίωμα, σημαίνει ότι λαμβάνει πρόνοια και φροντίζει τους περιορισμένους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της Γης. - Όπου υπάρχει εκμετάλλευση, εκεί απαιτείται και ανταπόδοση. Τότε μπορούμε «...να αξίζουμε τα δώρα που αποκομίζουμε και χρησιμοποιούμε».1 Στις ιερές γραφές της Ινδίας «ο χορηγός της τροφής, είναι ο ζωοδότης». Έτσι, «δεν χαρίζουμε από το περίσσευμα, αλλά επιστρέφουμε γιατί πάσα ζωή είναι αλληλένδετη».2
Κατά την άποψη του Berry, η βιομηχανική γεωργία προσπαθεί να εξαναγκάσει τη γη να παράγει, χωρίς να γίνεται εφαρμογή της αγροτικής οικονομίας. «Οικονομία είναι το σύνολο των μεθόδων και πρακτικών που τρέφουν τη ζωή, και μας συνδέουν με το έδαφος και τον τόπο μας. Είναι η τέχνη της στενής συνύφανσης όλων των ιστών του δικτύου ύπαρξης που μας συντηρεί». Η σύγχρονη γεωργία στηρίζεται σε μηχανικές μεθόδους και χρήση χημικών, ενώ «παραβλέπει εντελώς το γεγονός ότι τελικά εφαρμόζεται και επιβάλλεται, αλλά και απευθύνεται, σε ζωντανούς οργανισμούς». Αντίθετα, η καλή αγροτική διαχείριση συνεπάγεται μια γεωργία «που να διαμεσολαβεί ανάμεσα στη φύση και την κοινωνία των ανθρώπων, και να τις συνδέει με αμφίδρομους δεσμούς και υποχρεώσεις. Η ορθή αγροτική διαχείριση απαιτεί σεβασμό και ευγένεια προς όλα τα πλάσματα, έμψυχα και άψυχα». Θα πρέπει να ξαναγυρίσουμε στα παλιά ερωτήματα και να διερευνούμε ποια είναι η ιδιομορφία του τόπου κάθε φορά, οι συνθήκες και η κατάσταση του εδάφους και οι αντίστοιχες ανάγκες. Και θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο εκτροφής φυτών και ζώων, ώστε να είναι ο πιο κατάλληλος για το είδος της περιοχής και της οικονομίας.3
Ο Berry σχολιάζει επίσης τη σημασία του εμπλουτισμού του χώματος. Το έδαφος δεν πρέπει να θεωρείται ως κάτι δεδομένο, που βρίσκεται στο έλεος μας. Μάλιστα γενικεύεται η άποψη ότι η εξάπλωση και η πτώση των πολιτισμών στη ιστορία συνδεόταν με την ποιότητα και τη διαχείριση των εδαφών. «Το υγιές χώμα είναι μια σχεδόν εντελώς ανεξερεύνητη και άγνωστη, αλλά πραγματικά ζωντανή, κοινωνία της απέραντης ποικιλίας των πλασμάτων που κατοικούν εκεί». Το χώμα κάθε χωραφιού δεν αποτελεί απλώς μια ρηχή επιφάνεια επί της οποίας «εκτελούνται διάφορες μηχανικές εργασίες, με τη χρήση κάθε λογής χημικών λιπασμάτων και φαρμάκων». Είναι ένα ζωντανό, σύνθετο σύστημα, το οποίο με τη σειρά του συνιστά ακέραιο και αδιαίρετο μέρος του βασιλείου της φύσης. Το χώμα χρειάζεται την επιστήμη, αλλά εδώ χρειάζεται και η τέχνη του γεωργού.4
Η συνετή διαχείριση των εδαφών μπορεί να συντελέσει στην αποσόβηση οικολογικών καταστροφών –όπως έγινε στην περίπτωση του Σύννεφου της Σκόνης (Dust Bowl) στην Αμερική στα μέσα του 1930. Η καταστροφή εκείνη δίδαξε τους γεωργούς ότι χρειάζεται να φροντίζουν τη γη και να συντηρούν το έδαφος, προκειμένου να ελαχιστοποιούν φερ’ ειπείν τις ακραίες επιδράσεις του καιρού: – Τις αναπόφευκτες ξηρασίες και πλημμύρες. Παρόμοια, το κόψιμο και το κάψιμο των δασών για την δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων - πρακτική που έχει ασκηθεί πολύ έντονα την τελευταία χιλιετία, θεωρείται εξαιρετικά επιβλαβής μέθοδος, ιδίως για τα τροπικά δάση του πλανήτη, τα οποία καλύπτουν γενικά πολύ ευαίσθητα χώματα. Στη Μαδαγασκάρη για παράδειγμα, ακόμη και ένας σχετικά μικρός πληθυσμός έχει καταφέρει να καταστρέψει την βιωσιμότητα των δασών, λόγω της μεγάλης κλίμακας διάβρωσης που προκάλεσε η αλόγιστη εκμετάλλευση, γιατί η αποψίλωση της γης κατέληξε σε καθυστέρηση του ρυθμού αναπαραγωγής των δασών, η οποία μάλιστα έθεσε σε κίνδυνο τα απειλούμενα και υπό εξαφάνιση είδη. Έτσι σήμερα το πιο μεγάλο τμήμα των κεντρικών υψιπέδων της Μαδαγασκάρης είναι πλέον άγονο και μη παραγωγικό.5
Η εξάρτηση από εξωτερικές δυνάμεις
Μια ακόμη υπό αμφίβολη μέθοδος βιομηχανικής καλλιέργειας των τελευταίων ετών, είναι η μονοκαλλιέργεια, που συνεπάγεται τη σπορά μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων με ένα μόνο τύπο σπόρου, βάσει ενός ενιαίου τύπου ανάπτυξης (λόγω της γενετικής ομοιότητας). Η πρακτική αυτή που ενθαρρύνει την τυποποίηση, ενδεχομένως φέρνει την αύξηση και απλοποίηση της συγκομιδής, και επιδιώκει την προσαρμογή και ένταξη των σπόρων και των φυτών στις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες. Από την άλλη πλευρά όμως θα πρέπει να αντιπαρατεθούν απέναντι στα οφέλη αυτά συγκεκριμένα μειονεκτήματα. Κατά μεγάλο μέρος η μονοκαλλιέργεια εξαρτάται από τεχνολογικούς παράγοντες, όπως είναι τα λιπάσματα και τα ζιζανιοκτόνα. Επίσης μια μεγαλύτερης κλίμακας συγκομιδή απαιτεί συνήθως όλο και περισσότερα μηχανήματα και καύσιμα. Μάλιστα οι ποικιλίες των σπόρων που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να αγοράζονται από κάποια εταιρία, αντί να γίνεται παραδοσιακά η επιλογή και διατήρηση τους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τους αγρότες περισσότερο ευάλωτους σε εξωγενείς παράγοντες και συνθήκες, τόσο υλικά όσο και οικονομικά. Ο αγρότης παύει πια να ορίζει ο ίδιος την πορεία της δικής του ζωής, σαν αναπόσπαστο τμήμα δηλαδή της δικής του τοπικής κοινότητας, και παγιδευμένος ανάμεσα στις μεγάλες αγροτοβιομηχανικές επιχειρήσεις και τις υπεραγορές τροφίμων (σουπερμάρκετ), συνθλίβεται. Επίσης, εξ αιτίας της έλλειψης σε ποικιλίες σπόρων που δεν προωθούν οι εταιρίες, αυξάνει ο κίνδυνος καταστροφής των καλλιεργειών από επιβλαβείς παράγοντες και ασθένειες. Η αποκαλούμενη «Πράσινη Επανάσταση» (από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 μέχρι τη δεκαετία του ’70) προώθησε την πρακτική της μονοκαλλιέργειας σε χώρες όπου παλαιότερα επικρατούσε μια ευρύτερη ποικιλία καλλιεργειών, και υπήρχαν συστήματα αγροτικών εκμεταλλεύσεων μικρής κλίμακας.
Σε όλες σχεδόν τις φάσεις του, το σύγχρονο σύστημα παραγωγής τροφίμων εξαρτάται από το πετρέλαιο. Πολύς λόγος γίνεται γύρω από ένα νέο ενεργειακό καθεστώς, το οποίο όμως ακόμη δεν έχει φανεί. Στο μεσοδιάστημα το μέλλον φαντάζει αβέβαιο, με αστάθεια στα πετρελαϊκά αποθέματα, διακυμάνσεις στην τιμή τους και προσκόλληση στην αχαλίνωτη χρήση τους στους τομείς της παραγωγής, της συσκευασίας και της διανομής τροφίμων. Τα ζητήματα που προκύπτουν σήμερα αφορούν την μείωση των εκπομπών ρύπων στα συστήματα παραγωγής, της προώθησης και διανομής τροφίμων, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ανάπτυξη μιας εγγύτερα «Βιοτοπικής» προσέγγισης, όπου τα προϊόντα θα προέρχονται κατά το δυνατό από την «Βιο-περιοχή» του καταναλωτή. (Βιοπεριοχή: Μια έκταση γης με ισορροπημένο συνδυασμό φυσικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, που περιλαμβάνουν υδάτινα αποθέματα, τυπικά οικοσυστήματα, καθώς και εδαφικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά).
Άλλος ένας παράγοντας που βρίσκεται σε εξάρτηση από το πετρέλαιο είναι η μηχανοποίηση της καλλιέργειας, η οποία έχει οδηγήσει σε μείωση του κόστους εργασίας, έχοντας όμως στον αντίποδα ως συνέπεια τη μείωση της απασχόλησης στις αγροτικές περιοχές και τη μετακίνηση των ανθρώπων προς τις πόλεις. Για τις αναπτυσσόμενες χώρες αυτό συνεπάγεται ανάγκη για δημιουργία μιας σειράς επιπρόσθετων, μη αγροτικών, θέσεων εργασίας για όσους εγκαταλείπουν την ύπαιθρο. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Άνθρωποι και Πλανήτης (People and Planet), «...Αναμένεται να συνεχιστεί αδιάπτωτα η συρρίκνωση του αγροτικού δυναμικού κατά το πρώτο ήμισυ αυτού του αιώνα, καθώς η αγροτική επανάσταση, που μείωσε τις ανάγκες για εργατικά χέρια σε αγροκτήματα και φυτείες, εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στα μέσα του 1990 ο αριθμός των μικροϊδιοκτητών και απασχολούμενων σε αγροκτήματα ανέρχονταν σε 1,1 δισεκατομμύρια. Εάν, όπως προβλέπουν κάποιες μελέτες, το ένα τρίτο από αυτούς εκτοπιστεί μέσα στα επόμενα πενήντα χρόνια, θα χρειαστεί να δημιουργηθούν επιπρόσθετα αντίστοιχες μη γεωργικές θέσεις εργασίας για τους αγρότες στις αναπτυσσόμενες χώρες, και μάλιστα τόσες, όσες υπάρχουν σήμερα σε όλες αυτές τις χώρες μαζί. Η αντιμετώπιση του προβλήματος θα βάρυνε πρώτα και κύρια τις οικονομίες των αστικών περιοχών, ως βασικούς μηχανισμούς δημιουργίας θέσεων εργασίας για τους εκτοπισμένους πληθυσμούς της υπαίθρου».6
Ο έλεγχος της διατροφικής αλυσίδας
Σήμερα ένας μικρός αριθμός υπεραγορών τροφίμων ελέγχει σε μεγάλο βαθμό αυτό που αποτελεί τροφή των ανθρώπων στον κόσμο. Σύμφωνα με το περιοδικό New Internationalist, μόλις δύο εταιρίες τροφίμων στην Αυστραλία, η Woolworth και η Coles, πωλούν το ένα τρίτο του συνόλου των τροφίμων που καταναλίσκονται. Στη Βρετανία τέσσερις μεγάλες εταιρίες εμπορεύονται το 75% των βρώσιμων αγαθών (είδη παντοπωλείου) ολόκληρης της χώρας, ενώ η εταιρία Tesco, ελέγχει από μόνη της το 30% της αγοράς. Στις ΗΠΑ, η Wal-Mart, η μεγαλύτερη επιχείρηση λιανικού εμπορίου παγκοσμίως, κατέχει ένα μεγάλο ποσοστό της αγοράς.7 Σύμφωνα με την Katherine Ainger, «ο έλεγχος της αλυσίδας της διατροφής συγκεντρώνεται σε όλο και πιο λίγα χέρια ... εταιρίες κολοσσοί ελέγχουν τους σπόρους, τα λιπάσματα, τα εντομοκτόνα, την αγροτική χρηματοδότηση, τη διαδικασία συγκομιδής, τη διαδικασία εκτροφής, παραγωγής και σφαγής ζώων, καθώς και την επεξεργασία επώνυμων ειδών διατροφής».8 Ο Ted Nace, συγγραφέας του βιβλίου Συμμορίες της Αμερικής: Η Άνοδος της Δύναμης των Εταιρειών και η Αποδυνάμωση της Δημοκρατίας (Gangs of America: The Rise of Corporate Power and the Disabling of Democracy), αναφέρει επίσης ότι «οι διαχειριστές μερικών εκατοντάδων πολυεθνικών επιχειρήσεων έχουν τη δύναμη να παίρνουν όλο και πιο πολλές από τις σημαντικές αποφάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον: – Σε ποιες τεχνολογίες ενέργειας θα πρέπει να γίνονται επενδύσεις ... πόσο εντατικά θα πρέπει να διεξάγεται η εκμετάλλευση ξυλείας και η εξόρυξη ορυκτών υλών...». Η εξάπλωση αυτού του ελέγχου εκ μέρους εταιριών σε όλα αυτά τα επίπεδα, είναι ο κύριος λόγος αντίθεσης για τους γενετικά τροποποιημένους σπόρους και μαζί με την χρήση τους επιβάλλεται να χρησιμοποιούν «τα δικά τους επώνυμα ζιζανιοκτόνα, τα δικά τους “αποτελεσματικά” χημικά, που ο αγρότης υποχρεώνεται να χρησιμοποιεί πριν καν ακόμη βλαστήσει ο σπόρος».9
Ωστόσο οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν καταφέρνουν πάντα να επιβάλλουν τους δικούς τους όρους. Όταν η εταιρία Monsanto προώθησε την ποικιλία σίτου Roui Ready και την πρόβαλε ως την «κορωνίδα των γενετικά τροποποιημένων σπόρων», οι αγρότες της Βόρειας Ντακότα (που καλύπτουν το 47% της συνολικής σιτοπαραγωγής των ΗΠΑ) ξεσηκώθηκαν. Το επίμαχο ερώτημα ή αν και κατά πόσον οι αποφάσεις θα λαμβάνονται τις μεγάλες επιχειρήσεις ή αν αντίθετα το μέλλον παραγωγής σιτηρών θα πρέπει να βρίσκεται «στα χέρια ανθρώπων υπεύθυνων απέναντι στους πολίτες της Βόρειας Ντακότα».
Η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο το 2004, όταν μετά από μια μεγάλη κινητοποίηση των αγροτών στις ΗΠΑ, το πολιτικό αίσθημα μεταστράφηκε ενάντια στους γενετικά τροποποιημένους σπόρους. Ένα από τα κεντρικά ζητήματα ήταν το αν θα μπορούσαν ή όχι οι επιχειρήσεις να κατοχυρώνουν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τα αποθέματα των σπόρων και να υποβάλλουν μηνυτήριες αγωγές σε όσους έθιγαν τα δικαιώματά τους –ακόμα και σε περιπτώσεις που οι αγροί τους είχαν σπαρθεί τυχαία από σπόρους που παράσυρε ο αέρας, από διερχόμενα φορτηγά.
Σημάδια νέας ζωής
Ωστόσο, παρά τις πολλές προκλήσεις και τα προβλήματα στη γεωργία, εμφανίζονται στον ορίζοντα σημάδια μιας νέας αντίληψης. Λ.χ. οι βιοδυναμικές καλλιέργειες, οι μόνιμες καλλιέργειες, αλλά και η αυξανόμενη ζήτηση για προμήθεια οργανικών τροφίμων. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο ιδρύθηκε η La Via Compesina –«ένα διεθνές κίνημα αγροτών μικρών και μεσαίων παραγωγών, ακτημόνων, νεαρών αγροτών και εργατών γης... που συγκροτούν ένα αυτόνομο, πολυσυλλεκτικό και πολυ-πολιτισμικό κίνημα ανεξάρτητο από πολιτικές, οικονομικές και άλλου είδους δεσμεύσεις».
Τα μέλη αυτού του κινήματος προέρχονται από 56 χώρες της Ασίας, Αφρικής, Ευρώπης και της Βόρειας και Νότιας Αμερικής. Προωθεί ένα μοντέλο αγροτικής εκμετάλλευσης σε επίπεδο οικογενειακής γεωργίας, που επικεντρώνεται σε βιώσιμους τύπους παραγωγής, έχοντας ως βάση τους διαθέσιμου πόρους κάθε περιοχής, και εναρμονίζεται με τον πολιτισμό και την παράδοση κάθε τόπου. Οι αγρότες όταν βασίζονται στη μακραίωνη εμπειρία τους και την γνώση τους αναφορικά με τους πόρους που διαθέτει η περιοχή τους, με ελάχιστες εξωτερικές προσθήκες είναι σε θέση να παράγουν τη βέλτιστη ποιότητα και ποσότητα τροφής. Η παραγωγή αυτή είτε προορίζεται για άμεση οικογενειακή κατανάλωση είτε διατίθεται στις τοπικές αγορές.10
Η βιοδυναμική καλλιέργεια θεμελιώνεται στην πρωτοπόρο έρευνα του Ρούντολφ Στάινερ και βασίζεται σε μια ολιστική και πνευματική κατανόηση της φύσης και του ανθρώπου. Η βιοδυναμική γεωργία χρησιμοποιεί μεθόδους βασισμένες στην αυτάρκεια που προσφέρει η χρήση οργανικής λίπανσης προερχόμενης από ανάμιξη φυτών, αμειψισπορά και κοπριά, με ελάχιστες εξωτερικές προσθήκες. Ένας από τους στόχους της διαχείρισης των εκτάσεων είναι η διατήρηση οικολογικής ποικιλίας και προς τούτο λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ημερολογιακοί κύκλοι προκειμένου να καθορίζονται οι πιο ευνοϊκοί χρόνοι για το φύτεμα, την καλλιέργεια και τη συγκομιδή
.11 Βιοδυναμικές μέθοδοι χρησιμοποιούνται παντού στον κόσμο, όπως π.χ. στις φυτείες τσαγιού του Νταρτζίλινγκ στην Ινδία, όπου «τα χημικά λιπάσματα έχουν αντικατασταθεί από φυσικό λίπασμα το οποίο περιέχει υλικά που περιλαμβάνουν σκουλήκια, κοπριά και βιοδυναμικά παρασκευάσματα, φτιαγμένα από φυτά, όπως μυριόφυλλο και τσουκνίδες, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Όπου υπάρχουν σημάδια εμφάνισης του τρομερού κουνουπιού του τσαγιού, ο χώρος που προσβλήθηκε ραντίζεται με ένα φυσικό εντομοκτόνο κατασκευασμένο από φράξο (Azadirachta indica)».12
Μόνιμη καλλιέργεια είναι «η δημιουργία βιώσιμων ανθρώπινων ενδιαιτημάτων με βάση τα σχέδια της φύσης». Χρησιμοποιεί την ποικιλία, σταθερότητα και προσαρμοστικότητα των φυσικών οικοσυστημάτων για να δημιουργήσει ένα πλαίσιο και να δώσει κατευθύνσεις στους ανθρώπους ώστε να αναπτύξουν οι ίδιοι, τις δικές τους βιώσιμες λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος σε τοπικό, εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο. Βασίζεται στη φιλοσοφία της συνεργασίας με τη φύση και τη φροντίδα της γης και των κατοίκων της. Είναι ένα «σύστημα σχεδιασμού» με τη «μέγιστη δυνατή πρόβλεψη και την ελάχιστη δυνατή πράξη». Απαιτεί περίσκεψη πριν κάθε δράση. Δεν είναι ένα σύνολο κανόνων. Είναι «μια διαδικασία σχεδιασμού που βασίζεται σε αρχές που υπάρχουν και λειτουργούν μέσα στο φυσικό κόσμο, όπως είναι η συναλληλία και συνύπαρξη, και η εφαρμογή τους στην πράξη. Αυτή η πρακτική μπορεί να επεκταθεί και να εφαρμοστεί από την επιλογή της τροφής, μέχρι το πως ταξιδεύεις, τι είδους εργασία κάνεις, που και πως ζεις, και μέχρι τη συνεργασία με τους άλλους για την ανάπτυξη μιας κοινωνικού τύπου δραστηριότητας παραγωγής της τροφής. Αφορά στη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με όλες τις άλλες αποφάσεις σου, ούτως ώστε ο ένας τομέας της ζωής σου να μην ανταγωνίζεται τον άλλο. Εάν, λ.χ., σχεδιάζεις μια διαδρομή, σκέψου και άλλες δουλειές που μπορούν να γίνουν κάθ’ οδόν προς τον προορισμό. (Φερ’ ειπείν, συνδύασε τη διαδρομή προς το κέντρο αναψυχής με την αγορά τροφής κατά την επιστροφή). Σημαίνει να αντιμετωπίζεις τη ζωή ή την εργασία σου σαν ένα συνολικό σύστημα. Να επεξεργάζεσαι τον αποτελεσματικότερο τρόπο να κάνεις τα πράγματα, ο οποίος θα ενέχει την ελάχιστη προσπάθεια, την ελάχιστη βλάβη, και την αναζήτηση τρόπων που θα καταστήσουν τις σχέσεις ευεργετικότερες.13
Ο Σύνδεσμος Καλλιεργήσιμου Εδάφους είναι ο επικεφαλής οργανισμός ενημέρωσης και πιστοποίησης στο ΗΒ για την οργανική τροφή και καλλιέργεια που από το 1946 εργάζεται για να γνωρίσει στο κοινό τα πλεονεκτήματα που έχει η καλλιέργεια για την παραγωγή οργανικών τροφίμων για την υγεία και το περιβάλλον. Ο Σύνδεσμος ασχολείται με θέματα όπως: Η σωστή εκτροφή ζώων. Τα αντιβιοτικά στην τροφή και την καλλιέργεια. Οι τοπικοί προμηθευτές οργανικών τροφίμων. Τα σχολικά γεύματα. Η γενετική μηχανική. Τα φυτοφάρμακα στις καλλιέργειες. Η άγρια ζωή στην ύπαιθρο. Τα οργανικά τρόφιμα γίνονται όλο και δημοφιλέστερα, κυρίως διότι αφορούν την υγεία.
Εν όψει του πολύπλοκου της σχέσης μας με τη γη, η πρόκληση και το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε όλοι, διατυπώνεται απλά και όμορφα με τα εξής λόγια, από τη Χάρτα της Γης:
«Όταν ζούμε με σεβασμό για το μυστήριο της ύπαρξης, ευγνωμοσύνη για το δώρο της ζωής και ταπεινότητα για τη θέση του ανθρώπου στη φύση, ενισχύεται το πνεύμα της ανθρώπινης αλληλεγγύης και συγγένειας με ολόκληρη τη ζωή».14
1. “The Agrarian Standard” by Wendell Berry. Orion, Καλοκαίρι 2002. www.orionmagazine.org
2. “Gift of Food” by Vandana Shiva. Resurgence, Αρ. 228, 2005. www.resurgence.org
3. “Renewing Husbandry” by Wendell Berry. Orion, Σεπτ. / Οκτ. 2005.
4. Στο ίδιο (προσαρμοσμένο).
5. http://en.wikipedia.org/wiki/Slash_and_burn
6. www.peopleandplanet.net/doc.php?id=1054§ion=5
7. “Don’t Believe the Hypermarket” by Sarah Irving. New Internationalist, Νοέμβριος 2006. www.newint.org
8. “The New Peasants Revolt” by Katherine Ainger. www.countercurrents.org/glo-ainger120503.htm
9. “Breadbasket of Democracy” by Ted Nace. Orion, Μάιος/Ιούνιος2006.
11. www.biodynamic.org.uk/FAQ.htm
12. “The hottest cuppa in the world” by Joanna Blythman. The Observer, Απρίλιος 29 2007. http://observer.guardian.co.uk/
13. www.permaculture.org.uk/mm.asp?mmfile=whatispermaculture
Καλή Θέληση είναι ... το κλειδί της αρμονικής συμβίωσης με τον τόπο.
