ΕΚΔΗΛΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

Καθώς κοιτάζουμε την παγκόσμια σκηνή σήμερα, γίνεται ολοένα και πιο φανερό ότι απαιτούνται μείζονες αλλαγές. Οι σχέσεις μεταξύ των πολιτών και του κράτους, μεταξύ των πιστών και του ιερατείου, μεταξύ των εργαζομένων και της διοίκησης, όλα χρήζουν, επείγουσα αναθεώρηση. Αν πρόκειται να διατηρήσουν την αξία τους, οι πάσης φύσεως θεσμοί θα πρέπει να αντλήσουν νέα έμπνευση από τα ιδεώδη που τους έφεραν για πρώτη φορά σε ύπαρξη. Θα πρέπει να μάθουν να μεταμορφώνουν τη ζωή με όρους εκπλήρωσης.

Οι παγκόσμιοι εξυπηρετητές είναι εκείνοι που συμμετέχουν ενεργά σε αυτή τη διαδικασία του επαναπροσδιορισμού τρόπων ζωής. Θα το πραγματοποιήσουν μέσα από τη δέσμευσή τους για βαθύ προβληματισμό αναφορικά με τα προβλήματα της ανθρωπότητας. Αυτός ο στοχασμός τούς φέρνει σε επαφή με τον κόσμο των αφηρημένων Ιδεών – διαχρονικών αρχών ζωντανής ενέργειας σκέψης, όπως η Ελευθερία και η Ισότητα, που μπορούν να διατυπωθούν σε νέες μορφές, ώστε να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις των καιρών.

Η διερεύνηση τρόπων με τους οποίους οι ανθρώπινες σχέσεις και οι κοινωνικές δομές μπορούν να ενσαρκώσουν οικουμενικές αρχές είναι ένα χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στις μείζονες Διεθνείς Εκθέσεις και Διακηρύξεις των τελευταίων δεκαετιών. Οι Εκθέσεις είναι στοχαστικές αναλύσεις του τί δεν λειτουργεί καλά σήμερα, μαζί με προτάσεις για την αποκατάσταση, ενώ οι Διακηρύξεις είναι συσπειρωτικές εκκλήσεις για δράση. Ενώ οι Εκθέσεις μπορεί να δίνουν ουσία στην δράση, οι Διακηρύξεις σκοπό έχουν να εμπνεύσουν προς δράση ή, με άλλα λόγια, οι Διακηρύξεις αφορούν τον προσανατολισμό προς έναν στόχο/σκοπό, ενώ οι Αναφορές προσφέρουν τις πιο λεπτομερείς τεχνικές για την οικοδόμηση της οδού προς αυτόν τον στόχο. Και οι δύο χρειάζονται εξίσου.

Τα Ηνωμένα Έθνη στάθηκαν προφανώς στην πρώτη γραμμή του έργου σε αυτόν τον τομέα, όπως π.χ. με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Το Κοινό μας Μέλλον, τις μείζονες Διασκέψεις της δεκαετίας του 1990, τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας κ.λπ. Το μοντέλο αυτό υιοθετήθηκε, επίσης, από άλλες ομάδες, όπως η Έκθεση Βορράς-Νότος και η Κοινή Κρίση από την Επιτροπή Μπραντ (Brandt), η Χάρτα της Γης, η Παγκόσμια Γειτονιά μας, Τα Όρια Ανάπτυξης από την Λέσχη της Ρώμης κ.λπ.

Δύο πρόσφατα παραδείγματα σημαντικών Διακηρύξεων αποτελούν το Παγκόσμιο Κάλεσμα για Μερισμό από την οργάνωση Διανείμετε τους Παγκόσμιους Πόρους (Share the World’s Resources) (www.sharing.org/global-call) και η Διακήρυξη του Φούτζι, (http://fujideclaration.org) iπου ξεκίνησε από τους ιδρυτές της Λέσχης της Βουδαπέστης, τον Δρ Έρβιν Λάζλο (Ervin Laszlo) και το Ίδρυμα Goi Peace των Masami Saionji και Hiroo Saoinji. Το Παγκόσμιο Κάλεσμα για Μερισμό συνοδεύεται, επίσης, από μια αντίστοιχη Έκθεση με τίτλο, Κοινός Σκοπός μας ο Μερισμός (www.sharing.org/common-cause), που διερευνά το σκεπτικό της Διακήρυξης, παραθέτοντας παραδείγματα για το πώς το Ιδανικό του Μερισμού επιτελείται αυτήν την εποχή σε πολλούς διαφορετικούς τομείς (βλέπε Ανασκόπηση κατωτέρω).

Στα άρθρα που ακολουθούν, θα δούμε πρώτα μερικές από τις πιο σημαντικές Διακηρύξεις και Αναφορές που εκδόθηκαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες και στη συνέχεια τη σημαντική συμβολή των Ηνωμένων Εθνών, μέσω της προώθησης των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας και την παρούσα εστίασή τους στην κατάρτιση μιας νέας ατζέντας σχετικά με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Μέσα από αυτό το εμπνευσμένο έργο στον κόσμο της συνείδησης, των Ιδεών και των Ιδανικών, τα Ηνωμένα Έθνη και οι απανταχού Παγκόσμιοι Εξυπηρετητές συμβάλουν στην αποκατάσταση του ιερού της ανθρώπινης ζωής. Το θέμα αυτό θα διερευνηθεί με μια σειρά από διαφορετικούς τρόπους στο ετήσιο σεμινάριο μας στο Λονδίνο, την Νέα Υόρκη και την Γενεύη στις 14 Νοεμβρίου, στο οποίο είστε θερμά ευπρόσδεκτοι να προσέλθετε.

ΜΙΑ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΟΛΟΤΗΤΑΣ

Η περίοδος των εβδομήντα ετών, από την ίδρυση των Η.Ε. το 1945, όταν θα μπορούσε να λεχθεί ότι άρχισε η Εποχή της Αλληλεξάρτησης, έχει δει την σταδιακή ανάδυση μιας συνείδησης ολότητας. Ως είδος, αναπτύσσουμε μια διαισθητική άποψη για το τι είναι σωστό ή λανθασμένο στις σχέσεις μεταξύ των λαών και των εθνών, μαζί με ένα υπόβαθρο εμπειρίας σε ότι αφορά τον συντονισμό και τον προγραμματισμό δράσης, που αντανακλά και ανταποκρίνεται σε αυτή την συνείδηση. Όταν είμαστε ανυπόμονοι για την προφανή έλλειψη προόδου (και είναι καλό που ανυπομονούμε), θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι αρχαίες συνήθειες που διαμορφώθηκαν από την χωριστικότητα έχουν καθορίσει επί αιώνες το ποιοί είμαστε. Όπως έχει σημειώσει ο Κόφι Ανάν, το πνεύμα της διεθνούς κοινότητας εξακολουθεί να βρίσκεται «σχεδόν σε εμβρυακό στάδιο». Η ανάπτυξή του δεν μπορεί να επισπευστεί. Για να ριζώσει μια παγκόσμια συνείδηση απαιτείται χρόνος και η –επί γενεές– άσκηση επίμονης ηθελημένης δραστηριότητας, καθώς και ένας βαθύς προβληματισμός από τους ανθρώπους καλής θέλησης σε κάθε τομέα της ζωής και κάθε επαγγελματικό κλάδο.

Ωστόσο, η ακόμη εμβρυακή αντίληψη, ότι αποτελούμε όλοι μέρος μιας παγκόσμιας κοινότητας αλλάζει τον κόσμο. Τα εβδομήντα χρόνια από το 1945 μπορεί να θεωρηθούν ως μια εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι καλής θέλησης, αυξημένα και κατ’ επανάληψη, δέχτηκαν έμπνευση για να μετασχηματίσουν το ιερό της ανθρώπινης διαβίωσης, με τρόπους που ανταποκρίνονται στην επίγνωσή τους για την ολότητα. Ένας από τους βασικούς τομείς, όπου μπορούμε να ιχνηλατήσουμε την ιστορία αυτής της διαδικασίας, είναι οι Συνθήκες/Σύμφωνα, οι Εκθέσεις, οι Διακηρύξεις και οι Καταστατικοί Χάρτες των μεγαλύτερων διεθνών επιτροπών, συνεδρίων και διαπραγματεύσεων. Εδώ είναι το σημείο όπου βλέπουμε το όραμα να παίρνει σχήμα σε παγκόσμιο επίπεδο, τις αρχές της ολότητας να αποκτούν καθαρότητα και ευκρίνεια και να βρίσκουν έκφραση σε νομικά πλαίσια. Αυτές δεν είναι περιθωριακές φωνές, αλλά αντανακλούν την ανθρωπότητα ως σύνολο (κυβερνήσεις και ανθρώπους), συναντώντας γενική αποδοχή, καθώς βοη­θούν στη διαμόρφωση του μέλλοντος γύρω από τις αρχές της ανθρώπινης ελευθερίας και της ανθρώπινης ενότητας (δικαιώματα και υποχρεώσεις).

Το 1945 υπήρχε μικρή επίγνωση της σχέσης της ανθρωπότητας με το φυσικό κόσμο των ζώων και των φυτών, του νερού, του εδάφους και του αέρα που αναπνέουμε. Στις επόμενες δεκαετίες, αυτό άλλαξε τόσο, ώστε βασική παράμετρος στη διαμόρφωση μιας ημερήσιας διάταξης που να ανταποκρίνεται στο όραμα της ολότητας αποτέλεσε το ερώτημα, του πώς θα μπορούσαν να βρεθούν λύσεις σε κάθε τομέα που αφορά την κάλυψη των αναγκών του ανθρώπου, ενώ, παράλληλα, θα συνεχιζόταν το ενδιαφέρον και η φροντίδα για τον πλανήτη.

Σε κάθε τομέα της ανθρώπινης διαβίωσης έχουν υπάρξει διακηρύξεις και εκθέσεις σταθμοί, που ήσαν προϊόν διαλόγου μεταξύ των ανθρώπων καλής θέλησης από διαφορετικούς πολιτισμούς, οικονομικές και πολιτικές ομάδες. Μερικά από τα πλέον σημαίνοντα έγγραφα που προέκυψαν από αυτούς τους περιεκτικούς διαλόγους είναι τα εξής:

Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 1948​

Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών απηχεί τις Τέσσερις Ελευθερίες που από κοινού διακηρύχθηκαν από τους συμμάχους κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως γνωστό, επιβεβαιώνει ότι κάθε επί μέρους ανθρώπινο ον έχει μια φυσική αξιοπρέπεια και αξία με θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες. Η Ελεάνορ Ρούσβελτ προήδρευσε μιας Συντακτικής Επιτροπής επιφορτισμένης με τον ορισμό των εν λόγω δικαιωμάτων. Εκπρόσωποι από διάφορα μέρη του κόσμου και διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις προσπάθησαν σκληρά να επιτύχουν μια σύγκλιση. Στις 10 Δεκεμβρίου 1948, η Οικουμενική Διακήρυξη, που συντάχθηκε από την Επιτροπή, εγκρίθηκε από 48 μέλη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ – συμπεριλαμβανομένων καταξιωμένων δυνάμεων της Δύσης, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Ολλανδία και η Γαλλία, παράλληλα με νέα ανεξάρτητα κράτη, όπως η Ινδία και οι Φιλιππίνες, και μια ποικιλία χωρών μεταξύ άλλων το Αφγανιστάν, το Ιράν, η Κόστα Ρίκα και η Αργεντινή. Ακόμη και για το 1948, αυτό ήταν μια πραγματικά παγκόσμια διακήρυξη της ατομικότητας. Τα άρθρα 1 και 2 της Διακήρυξης βεβαιώνουν τις οικουμενικές αρχές της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης. Αυτές αποτελούν το θεμέλιο της Διακήρυξης. Επτά παράγραφοι στο προοίμιο διατυπώνουν τους λόγους της Διακήρυξης, αρχίζοντας με την πρωταρχική αναγνώριση του γεγονότος ότι η έμφυτη αξιοπρέπεια και τα ίσα και αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα του κάθε επί μέρους μέλους της ανθρώπινης οικογένειας αποτελούν το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιο­σύνης και της ειρήνης στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος των άρθρων προσδιορίζουν τα ατομικά, πολιτισμικά, κοινωνικά και πνευματικά δικαιώματα.

Αυτή η απότιση τιμής στο άτομο –στο δίκαιο και την ηθική– είναι ζωτικής σημασίας για την πληρότητα του οράματος. Το ιερό της ανθρώπινης διαβίωσης βασίζεται στα μεμονωμένα ανθρώπινα όντα, όντα με ψυχή και προσωπικότητα. Η Διακήρυξη καλεί την κάθε κοινότητα να προστατεύσει, να ενδυναμώσει και να παρέχει δυνατότητες στα επί μέρους άτομά της. Όπως παρατήρησε η Ελεάνορ Ρούσβελτ κατά την 10η επέτειο της Διακήρυξης:

Από πού αρχίζουν τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα; Σε μικρά μέρη, κοντά στο σπίτι – τόσο κοντά και τόσο μικρά που δεν τα περιέχει κανένας χάρτης του κόσμου. Ωστόσο, είναι ο κόσμος του κάθε ξεχωριστού ανθρώπου, στη γειτονιά όπου ζει, στο σχολείο ή το κολέγιο όπου φοιτά, στο εργοστάσιο, το αγρόκτημα ή το γραφείο όπου εργάζεται. Αυτά είναι τα μέρη όπου κάθε άνδρας, γυναίκα και παιδί επιδιώκει την ισονομία, τις ίσες ευκαιρίες, την ίση αξιοπρέπεια χωρίς διακρίσεις. Αν τα δικαιώματα αυτά δεν βρουν νόημα εκεί, αμελητέα θα είναι η σημασία τους και οπουδήποτε αλλού. Χωρίς τη συντονισμένη δράση των πολιτών για να τα υποστηρίξουν στον τόπο όπου διαβιούν, μάταια θα ψάχνουμε για πρόοδο σε ευρύτερη κλίμακα.

Αν κάποιος αμφισβητεί τη σημασία της Διακήρυξης στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου, ας λάβει υπόψη του, ότι ενσωματώθηκε στα περισσότερα εθνικά συντάγματα από το 1948 ή τα επηρέασε, και ότι αποτελεί θεμέλιο και πηγή έμπνευσης για έναν αυξανόμενο αριθμό από νόμους κρατών και διεθνείς συμβάσεις.

Η Επιτροπή Μπραντ 1977-1983

Το 1977, ο τότε Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, σε μια προσπάθεια να άρει το αδιέξοδο της ψυχροπολεμικής διπλωματίας και της έλλειψης προόδου στις σχέσεις Βορρά-Νότου, πρότεινε τη δημιουργία μιας επιτροπής από πολιτικούς και οικονομολόγους διεθνούς κύρους, που θα συσκέπτονταν από κοινού ως άτομα και θα κατέληγαν σε μια δέσμη προτάσεων για την παγκόσμια ανάπτυξη. Ο πρώην Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας Βίλι Μπραντ προέδρευσε στην Ανεξάρτητη Επιτροπή για Θέματα Διεθνούς Ανάπτυξης, στην οποία συμμετείχαν πρώην Αρχηγοί Κρατών και εξέχοντες διπλωμάτες από χώρες του Βορρά και του Νότου. Στόχος ήταν να αλλάξει ο τρόπος σκέψης στις κυβερνητικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Βορρά και του Νότου με την τόνωση της κοινής γνώμης για την υποστήριξη της παγκόσμιας ανάπτυξης (εκπαιδεύοντας και ενημερώνοντας τα δίκτυα καλής θέλησης σε όλο τον κόσμο), καθώς και με συγκεκριμένες προτάσεις πάνω σε θέματα τροφίμων και αγροτικής ανάπτυξης, σε ότι αφορά την βοήθεια, την ενέργεια, το εμπόριο, τη διεθνή νομισματική και δημοσιονομική μεταρρύθμιση, το περιβάλλον, την αύξηση του πληθυσμού και τις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις. Οι δύο Εκθέσεις της Επιτροπής, Βορράς-Νότος (1980) και Η Κοινή Κρίση (1983), προσέφεραν σαφείς και καλά μελετημένες προοπτικές για το μέλλον, προσβλέποντας στην ανάπτυξη και παρέχοντας έμφαση σε μια διπλή σχέση: τα έθνη του Βορρά να εξαρτώνται από τις φτωχές χώρες για τον πλούτο τους και οι φτωχές χώρες να εξαρτώνται από τον Βορρά για την ανάπτυξή τους.

Η Επιτροπή Μπρούντλαντ (Brundtland) / Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη 1983-1987

Ο πρώην Πρωθυπουργός της Νορβηγίας Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ (Gro Harlem Brundtland) είχε κληθεί από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών να σχηματίσει μια ανεξάρτητη επιτροπή παγκόσμιων ηγετών και εμπειρογνωμόνων για την ανάπτυξη προτάσεων που θα μπορούσαν να ενώσουν τις κυβερνήσεις σε πρωτοβουλίες για τη μείωση της φτώχειας, ενώ ταυτόχρονα θα ανταποκρινόταν στην αυξανόμενη περιβαλλοντική κρίση. Το 1987, η Επιτροπή εκπόνησε την σημαντική Έκθεσή της: Το Κοινό μας Μέλλον, όπου για πρώτη φορά εγκαινιάστηκε ο όρος της βιώσιμης (αειφόρου) ανάπτυξης. Η ανάπτυξη, που ορίζεται ως προς την ικανοποίηση των αναγκών των φτωχότερων ανθρώπων στον κόσμο, δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ευημερία του περιβάλλοντος: ... το «περιβάλλον» είναι εκεί όπου ζούμε, και «ανάπτυξη» είναι ό,τι κάνουμε προσπαθώντας να βελτιώσουμε τη ζωή μας μέσα σε αυτόν τον χώρο. Τα δύο είναι αδιαχώριστα.

Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού 1989

Από την δεκαετία του 1920, το πρωτοποριακό έργο της οργάνωσης Σώστε τα Παιδιά (Save the Children) και του ιδρυτή της Έγκλανταϊν Τζεμπ (Eglantyne Jebb), έδωσε έμφαση στην ανάγκη παροχής ειδικής προστασίας στα δικαιώματα του παιδιού. Το 1924 η Κοινωνία των Εθνών υπέγραψε έναν Παγκόσμιο Χάρτη Παιδικής Πρόνοιας, που καθόριζε τα πέντε δικαιώματα, ενώ το 1959 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού που περιλάμβανε δέκα αρχές. Αυτή η εστίαση στα δικαιώματα των παιδιών κορυφώθηκε το 1989 με την υιοθέτηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού από την Γενική Συνέλευση των Η.Ε. Η Σύμβαση καθορίζει τα αστικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, υγειονομικά και πολιτιστικά δικαιώματα όλων των παιδιών κάτω από την ηλικία των 18. Είναι ένα σημαντικό ορόσημο, διότι τα έθνη που επικυρώνουν τη Σύμβαση υποχρεούνται από το διεθνές δίκαιο να υποβάλουν έκθεση σχετικά με την πρόοδο που σημειώνουν ως προς την εφαρμογή της. Μέχρι σήμερα όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών έχουν υπογράψει τη Σύμβαση, με εξαίρεση τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σομαλία.

Εκθέσεις για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη 1990 - 

Ξεκινώντας από το 1990, οι ετήσιες Εκθέσεις για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη που δημοσιεύθηκαν από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) έδωσαν τεράστια ώθηση στην κατάρτιση αξιόπιστων στατιστικών και αναλύσεων, που υπολογίζουν την ανάπτυξη με βάση την κάλυψη των βασικών ανθρώπινων αναγκών (υγειονομική περίθαλψη, στέγαση, ασφάλιση, εκπαίδευση) αντί με όρους οικονομικής ανάπτυξης. Οι εκθέσεις συντάσσονται από μια ανεξάρτητη ομάδα κορυφαίων επιστημόνων και εμπειρογνωμόνων από διάφορες περιοχές, αρχικά υπό την ηγεσία του Πακιστανού Μαχμπάμπ Ουλ Χακ (Mahbub ul Haq) και του Ινδού, βραβευμένου με Νόμπελ, Αμάρτυα Σεν (Amartya Sen). Γράφοντας την πρώτη έκθεση, ο Χακ σημείωνε: «Οι άνθρωποι είναι ο πραγματικός πλούτος ενός έθνους. Ο βασικός στόχος της ανάπτυξης είναι η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος που επιτρέπει στους ανθρώπους να απολαμβάνουν μια μακρά, υγιή και δημιουργική ζωή. Αυτό μπορεί να φαίνεται σαν μια απλή αλήθεια, αλλά συχνά ξεχνιέται στην καθημερινή ανησυχία για την συσσώρευση αγαθών και οικονομικού πλούτου». Οι ετήσιες εκθέσεις εγκαινίασαν πρωτοπορειακά εργαλεία για τη σύγκριση της ανάπτυξης στις διάφορες περιοχές – συμπεριλαμβανομένου του Προσαρμοσμένου στην Ανισότητα Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, του Δείκτη Ανισότητας των Φύλων και του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης.

Η Διακήρυξη του Ρίο και η Αντζέντα 21 - 1992

Τον Ιούνιο του 1992 πραγματοποιήθηκε συνάντηση κυβερνήσεων στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, την Σύνοδο Κορυφής της Γης, ενώ προηγούμενα, το 1972, οι κυβερνήσεις είχαν συναντηθεί στη Στοκχόλμη στη Διάσκεψη για το Ανθρώπινο Περιβάλλον. Μέχρι το 1992, μετά από την έκθεση της επιτροπής Μπρούντλαντ, υπήρχε μια σαφής αντίληψη ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη και η εξάλειψη της φτώχειας έπρεπε πλέον να επιτευχθούν χωρίς την πρόκληση περαιτέρω βλάβης στο περιβάλλον. Η εκδήλωση του Ρίο ήταν το πρώτο μεγάλο διεθνές συνέδριο που συνοδεύτηκε από μια ευρύτερη συγκέντρωση με χιλιάδες ακτιβιστές από τους τομείς του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης, λαϊκά κινήματα, ηγέτες επιχειρήσεων και άλλους. Οι κυβερνήσεις υιοθέτησαν τη Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, η οποία διεκήρυξε 27 αρχές, συμπεριλαμβανομένης της σημαντικής Αρχής 4: Για να επιτευχθεί η αειφόρος ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας και δεν μπορεί να θεωρηθεί ανεξάρτητη από αυτήν. Η πιο σημαντική συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής του 1992, ήταν ο κατάλογος των προτεινόμενων δράσεων σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο για τον 21ο αιώνα: η Ατζέντα 21. Σαράντα κεφάλαια προσδιορίζουν τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για την αειφόρο ανάπτυξη. Το έγγραφο, το οποίο έχει τροποποιηθεί σε μεταγενέστερες συναντήσεις των Η.Ε. για το περιβάλλον, είχε τεράστια επιρροή, καθοδηγώντας ένα πλήθος από δημοτικές αρχές και οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής πολιτικής. Σημάδι αυτής της επίδρασης αποτελεί το γεγονός της σύγκλησης της Συνόδου Κορυφής της Γης κάθε δέκα χρόνια. Αρχής γενομένης το 1992, πραγματοποιήθηκε το 2002 στο Γιοχάνεσμπουργκ και το 2012 για άλλη μια φορά στο Ρίο, όπου τέθηκαν οι βάσεις για τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Η Επιτροπή για την Παγκόσμια Διακυβέρνηση 1992-1995

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δημιούργησε ένα νέο περιβάλλον για την παγκόσμια συνεργασία και νέες ευκαιρίες προόδου στην εφαρμογή των αρχών που κατοχυρώνονται στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Είκοσι οκτώ άτομα υπό την ηγεσία του πρώην Πρωθυπουργού της Σουηδίας, Ίνγκβαρ Κάρλσον (Ingvar Carlsson) και του πρώην Γενικού Γραμματέα της Κοινοπολιτείας Σρίνταθ Ραμφάλ (Shridath Ramphal) από την Γουιάνα συγκρότησαν την Επιτροπή με πρωτοβουλία του Βίλι Μπραντ (Willy Brandt) και άλλων μελών παγκόσμιων ομάδων. Η Έκθεση της Επιτροπής, Η Παγκόσμια Γειτονιά Μας, παρουσιάστηκε για συζήτηση στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1995. Απεύθυνε ένα κάλεσμα για δράση προς τους ηγέτες των κυβερνήσεων και την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να εργαστούν από κοινού κάτω από μια κοινή παγκόσμια ηθική και κοινές οικουμενικές αξίες. Οι συστάσεις ως προς την ακολουθητέα πολιτική περιλάμβαναν μεταρρυθμίσεις των Ηνωμένων Εθνών και προγράμματα για τη διαχείριση της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

Η Χάρτα της Γης 2000

Η Χάρτα της Γης αποτελεί την διακήρυξη θεμελιωδών αξιών και αρχών για την οικοδόμηση μιας δίκαιης, βιώσιμης και ειρηνικής παγκόσμιας κοινωνίας. Η σημασία της είναι μεγάλη, καθώς υπήρξε το αποτέλεσμα εξαντλητικών διαβουλεύσεων και διαλόγων –για μια περίοδο έξι ετών– μεταξύ των εκπροσώπων από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από κάθε μέρος του κόσμου και από κάθε κοινωνικό τομέα. Η διαδικασία των διαπραγματεύσεων έλαβε χώρα υπό την εποπτεία μιας επιτροπής που σχηματίστηκε από τον Μορίς Στρονγκ (Maurice Strong) (Πρόεδρο της Συνόδου Κορυφής της Γης των Η.Ε. στο Ρίο το 1992) και τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Η Χάρτα επιβεβαιώνει την ανάγκη για μια αλλαγή του νου και της καρδιάς απαιτώντας μια νέα αίσθηση παγκόσμιας αλληλεξάρτησης και οικουμενικής υπευθυνότητας. Αναγνωρίζει περαιτέρω ότι η ειρήνη είναι μια ολότητα που δημιουργείται από σωστές σχέσεις με τον εαυτό μας, με άλλους ανθρώπους, άλλους πολιτισμούς, άλλες μορφές ζωής, τη Γη, και εκείνο το μεγαλύτερο σύνολο του οποίου όλα αποτελούν μέρος. Η Χάρτα της Γης έχει την έγκριση ομάδων που εκπροσωπούν εκατομμύρια ανθρώπων, μεταξύ των οποίων πάνω από 250 πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, την UNESCO, θρησκευτικές ομάδες, πολυά­ριθμες πόλεις και μητροπολιτικές αρχές.

Η Χάρτα για την Συμπόνια 2009

Στην συγγραφέα Κάρεν Άρμστρονγκ απονεμήθηκε το ετήσιο βραβείο TED, τον Φεβρουάριο του 2008. Οι αποδέκτες του βραβείου αυτού καλούνται να κάνουν «Μια Ευχή που θα Αλλάξει τον Κόσμο» – και η κοινότητα του TED παρέχει υποστήριξη για την εκπλήρωση αυτής της επιθυμίας. Η Άρμστρονγκ ευχήθηκε να έχει βοήθεια για «τη δημιουργία, την έναρξη και τη διάδοση Μιας Χάρτας για την Συμπόνια, δημιουργημένης από μια ομάδα κορυφαίων στοχαστών που εμπνέουν ... και με βάση τις θεμελιώδεις αρχές της οικουμενικής δικαιοσύνης και του σεβασμού». Η υποστήριξη μεγάλωσε γρήγορα και χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο προσέφεραν ιδέες για την Χάρτα. Ένα χρόνο μετά το βραβείο TED, μια πολυ-θρησκευτική, πολυ-εθνική ομάδα θρησκευτικών στοχαστών και ηγετών συναντήθηκαν στην Ελβετία για να ανασκοπήσουν όλες τις προτάσεις που υποβλήθηκαν και για να συντάξουν την τελική Χάρτα. Πάνω από 75 εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα στις 12 Νοεμβρίου του 2009, όταν η Χάρτα δημοσιοποιήθηκε επίσημα. Η Χάρτα καλεί όλους τους άνδρες και τις γυναίκες να αποκαταστήσουν τη συμπόνια στο κέντρο της ηθικής και της θρησκείας ... να ενθαρρύνουν μια θετική εκτίμηση της πολιτισμικής και θρησκευτικής πολυμορφίας .... Βεβαιώνει ότι: Πρέπει επειγόντως να γίνει η συμπόνια μια σαφής, φωτεινή και δυναμική παρουσία στον πολωμένο κόσμο μας. Ριζωμένη σε μια ηθική αποφασιστικότητα να ξεπεραστεί ο εγωισμός, η συμπόνια μπορεί να καταργήσει τα πολιτικά, δογματικά, ιδεολογικά και θρησκευτικά σύνορα .... Από το 2009 εκατοντάδες οργανώσεις, πολυάριθμες πόλεις, το Κοινοβούλιο της Αυστραλίας και χιλιάδες ατόμων έχουν υπογράψει την Χάρτα. Περίπου 300 κοινότητες και πόλεις βρίσκονται στη διαδικασία δημιουργίας ενός Σχεδίου Δράσης για την Συμπόνια.

Ακολουθούν μερικές μόνο από τις επιτροπές και τις εκθέσεις που είχαν επίδραση στην ανάπτυξη μιας παγκόσμιας συνείδησης και στην κινητοποίηση των δυνάμεων της καλής θέλησης στο έργο της ανοικοδόμησης του ιερού της ανθρώπινης διαβίωσης. Πολλές πρωτοβουλίες, όπως η Λέσχη της Ρώμης, η Λέσχη της Βουδαπέστης, η Ανεξάρτητη Επιτροπή για τα Διεθνή Ανθρωπιστικά Θέματα, καθώς και η φετινή Διακήρυξη του Φούτζι δεν έχουν συμπεριληφθεί λόγω έλλειψης χώρου.

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ, Ο Μερισμός ως ο Κοινός Μας Σκοπός, Sharing as Our Common Cause, από το «Διανείμετε τους Παγκόσμιους Πόρους» (Share the World’s Resources) (Βλέπε: www.sharing.org/common-cause)

Σε αυτήν την έκθεση, η οργάνωση Διανείμετε τους Παγκόσμιους Πόρους (μια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών που κινητοποιείται για ένα δικαιότερο καταμερισμό του πλούτου, της εξουσίας και των πόρων εντός και μεταξύ των εθνών) επιδιώκει να δείξει πώς το κάλεσμα για την ουσιώδη αρχή του μερισμού έχει πρωταρχική σημασία για το αναπτυσσόμενο οικουμενικό κίνημα των παγκόσμιων πολιτών. Η έκθεση σημειώνει την αυξημένη συζήτηση πάνω στο χάσμα της ανισότητας, και την ανάπτυξη του κινήματος των «κοινών», που πλαισιώνει πολλά από τα πιο επιτακτικά ζητήματα όσον αφορά την ανάγκη μας να προστατεύσουμε, συνεργαζόμενοι, τους κοινούς πόρους της Γης. Υποστηρίζει, ότι ένα κάλεσμα για μερισμό «διαθέτει τη δυναμική της σύνδεσης διασκορπισμένων ομάδων δράσης, ακτιβιστών και κοινωνικών κινημάτων κάτω από ένα κοινό θέμα και όραμα». Η έκθεση επισημαίνει, επίσης, τη δυναμική του στη δραστηριοποίηση της κοινής γνώμης.

Στο Μερισμός ως ο Κοινός Μας Σκοπός αναλύεται, σε πέντε τμήματα, γιατί ο μερισμός έχει ζωτική σημασία για τα καίρια θέματα της κοινωνικής δικαιοσύνης, της περιβαλλοντικής διαχείρισης, της παγκόσμιας ειρήνης, της συμμετοχικής δημοκρατίας και για τα πολυ-θεματικά κινήματα. Σε κάθε τμήμα, τα θέματα υποδιαιρούνται περαιτέρω σε εξειδικευμένους τομείς και η σύνδεσή τους με τον μερισμό ερευνάται λεπτομερέστερα, συμπεριλαμβανομένης της αναφοράς σε οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στους τομείς αυτούς και τις σχετικές δημοσιεύσεις.

Εν κατακλείδι, η έκθεση σημειώνει τα ακόλουθα ενδιαφέροντα σημεία:

1. Ένα κάλεσμα για μερισμό αντιπροσωπεύει την ενότητα στην πολυμορφία
2. Ο μερισμός ενσαρκώνει μια θετική πρόταση πέρα από τους «-ισμούς» και τις πολιτικές φατρίες
3. Όλοι κατανοούμε την ανθρώπινη αξία του μερισμού
4. Το αίτημα για μερισμό βρίσκεται ήδη σε άνοδο
5. Μια παγκόσμια έκκληση για μερισμό έχει ριζοσπαστικές επιπτώσεις.

    Οι τελικές συστάσεις της έκθεσης είναι:

1. Ενσωματώστε το μήνυμα του μερισμού σε δραστηριότητες υπεράσπισης και καμπάνιες
2. Κινητοποιηθείτε σε συλλογικές πλατφόρμες μερισμού
3. Υποστηρίξτε, υπογράφοντας και προωθείστε το παγκόσμιο κάλεσμα για μερισμό της οργάνωσης Διανείμετε τους Παγκόσμιους Πόρους (www.sharing.org/global-call)

Η έκθεση, έχοντας γραφτεί κατά τρόπο σαφή, συνοπτικό και μη τεχνοκρατικό, θέτει σαν επιτακτικό ζήτημα την καθοριστική σημασία της αρχής του μερισμού, και αξίζει να εισακουστεί από ένα ευρύτερο κοινό.

ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΧΙΛΙΕΤΙΑ

Πώς μπορούμε να μάθουμε από το παρελθόν αντί να κρατιόμαστε από αυτό και, να ζούμε πραγματικά στην παρούσα στιγμή, ενώ εστιαζόμαστε στο μέλλον; Η αναγνώριση των μονοπατιών που ανοίγονται μπροστά μας στο μέλλον, δεν είναι ούτε αυτή απλή. Υπάρχει ο τσιμεντένιος δρόμος μπροστά μας, αν συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι κάναμε πάντα χωρίς να αλλάξουμε ή η –λιγότερο πεπατημένη– οδός της δράσης για θετική αλλαγή ή πάλι το κατάφυτο μονοπάτι των ονειρικών ευσεβών πόθων. Ακόμη κι αν κόψουμε δρόμο μέσα από την αχλύ των προσωπικών και των παγκόσμιων αντικρουόμενων απαιτήσεων, των συμφερόντων και των προσωπικών βλέψεων, χρειάζεται μεγάλη ικανότητα ώστε να διακρίνουμε την πραγματική ανάγκη, να δημιουργήσουμε, ύστερα, την πρόθεση και να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα για δράση, παραμένοντας παρ’ όλα αυτά ανοικτοί στην αλλαγή. Όπως λέει και η παροιμία «όταν τα δεδομένα αλλάζουν, αλλάζω την γνώμη μου». Αυτή είναι η πρόκληση για την ανθρωπότητα: να αλλάξουμε τον νου, τη δράση και την κατεύθυνσή μας υπό το φως των νέων στοιχείων, αντί να προσκολλούμαστε στο παρελθόν και να αγνοούμε το μέλλον.

Αυτή είναι, άλλωστε, και η πρόκληση των Στόχων της Χιλιετίας και της αυξανόμενης κίνησης για Βιωσιμότητα. Η βιωσιμότητα αυτή καθαυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ιδέα, καθώς ένας από τους πολλούς ορισμούς της συνοψίζεται στην «ικανότητα ή δυνατότητα που έχει κάποιος παράγων, ώστε να διατηρηθεί ή να συντηρηθεί από μόνος του». Πώς λοιπόν η «κίνηση» συμβιβάζεται με την διατήρηση; Θα ήταν βοηθητικό, αν πρώτα κοιτάζαμε ποιοί ήταν οι αρχικοί στόχοι της Συνόδου Κορυφής της Χιλιετίας, καθώς και το πλαίσιο που περιλαμβάνει αυτό το σημαντικό γεγονός.

Η Σύνοδος Κορυφής ήλθε μετά από μια περίοδο σημαντικών διασκέψεων των Η.Ε. που διερευνούσαν θέματα τόσο διαφορετικά, όπως οι γυναίκες, ο πληθυσμός και το περιβάλλον καθ’ όλη τη δεκαετία του ’90. Πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Χιλιετίας, υπήρξε μια περίοδος διαβούλευσης δύο ετών, διερεύνησης βασικών παγκόσμιων ζητημάτων, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η φτώχεια και το περιβάλλον. Υπάρχει ένα ιστορικό ενασχόλησης με τα «παγκόσμια ζητήματα», τον καθορισμό στόχων, εκ των οποίων άλλοι επιτεύχθηκαν και άλλοι όχι. Αυτή η Διάσκεψη, όμως, θα αποτελούσε ένα ορόσημο για το συμβολικό νόημα της δεύτερης χιλιετίας, έτσι ώστε να ληφθεί μια νέα στάση και να ριχτεί καινούργια ενέργεια στα υπάρχοντα προβλήματα. Η απίστευτη αυτή αποστολή σκοπό είχε να εντοπίσει τα πραγματικά προβλήματα, να θέσει στόχους και να τους εκπληρώσει. Στη συνέχεια, καλώς εχόντων των πραγμάτων, ο κόσμος θα γινόταν ένας καλύτερος τόπος. Όποιος έχει σκεφθεί πραγματικά πάνω σ’ αυτά τα θέματα θα γνωρίζει πόσο άρρηκτα δεμένα είναι το ένα με το άλλο.

Η Διακήρυξη της Χιλιετίας

Στη Σύνοδο Κορυφής του 2000, οι ηγέτες του κόσμου ενέκριναν και υιοθέτησαν τη Διακήρυξη της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών. Σκοπός ήταν να ενθαρρυνθεί η ανοχή και η αλληλεγγύη και να διασφαλιστεί το δικαίωμα του ατόμου στην αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την ισότητα, καθώς και, ένα στοιχειώδες βιοτικό επίπεδο από το οποίο θα αποκλειόταν η πείνα και η βία. Τώρα, απέμενε κάτι ακόμα πιο δύσκολο – η επίτευξη των δικαιωμάτων.

Φυσικά, προκειμένου να επιτευχθούν και να γίνουν δια­θέσιμα αυτά τα δικαιώματα, θα έπρεπε πρώτα να εντοπιστούν σωστά ορισμένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια προβλήματα, να τεθούν επί τάπητος και να επακολουθήσει δράση. Έχει ασκηθεί κριτική για τους σκοπούς και τους στόχους που τέθηκαν, αλλά ο τεμαχισμός της παγκόσμιας κατάστασης σε διαχειρίσιμα κομμάτια δεν θα είναι ποτέ μια εύκολη υπόθεση. Δεδομένης της πολυπλοκότητας των ζητημάτων, του αριθμού των λαών, των γλωσσών και πολιτισμών που εμπλέκονται, των διαφορετικών σημείων εκκίνησης και της τόσο μεγάλης διακύμανσης της οικονομικής ευημερίας, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο έργο για ένα μεμονωμένο έθνος, πόσο μάλλον για το σύνολο των εθνών. Έτσι, είναι συνετό να αναστείλουμε την κριτική ως προς τα δευτερεύοντα και τις λεπτομέρειες θεωρώντας το ως ένα σημείο εκκίνησης και εργασία σε πρόοδο.

Στόχοι

Έτσι, οκτώ διεθνείς Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας (ΑΣΧ) προσδιορίστηκαν μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών το 2000:

1. Η εξάλειψη της ακραίας φτώχειας και της πείνας
2. Η επίτευξη καθολικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης
3. Η προώθηση της ισότητας των φύλων
4. Η μείωση της παιδικής θνησιμότητας
5. Η βελτίωση της υγείας στις μητέρες
6. Η καταπολέμηση του HIV / AIDS, της ελονοσίας και άλλων ασθενειών
7. Η εξασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας
8. Η σύσταση μιας παγκόσμιας σύμπραξης για την ανάπτυξη

Όσον αφορά την οικονομική πλευρά, το 2005, οι υπουργοί οικονομικών της ομάδας G8 συμφώνησαν να αποδεσμεύσουν κεφάλαια για να σβύσουν μέχρι και 55 δισεκατομμύρια δολάρια χρέος που όφειλαν οι πλέον φτωχές χώρες. Υπάρχει μια λεπτή γραμμή και επίμαχη συζήτηση σχετικά με το πόσα χρήματα κατευθύνονται στις άμεσες ανάγκες και πόσα στις αναπτυξιακές ανάγκες. Ας λάβουμε, επίσης, υπόψη ότι ακριβώς όπως η διακύμανση στον οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πολιτισμό σε όλο τον κόσμο είναι μεγάλη, έτσι είναι, επίσης, μεγάλη η πνευματική διακύμανση με όρους κατανόησης και πρακτικής εφαρμογής. Οι παράγοντες αυτοί από μόνοι τους μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση σχετικά με τη μέθοδο και τους τομείς όπου διανέμονται τα χρήματα, οι πόροι και η ενέργεια, καθώς και στα δικαιώματα και τις ελευθερίες που απολαμβάνει ο πληθυσμός μιας χώρας. Για παράδειγμα, τα χρήματα που δίνονται για όπλα και για στρατιωτικούς εξοπλισμούς καταστολής μπορεί μια χώρα να τα θεωρήσει σαν «ζωτικής σημασίας», ενώ μια άλλη τα θεωρεί σαν σπατάλη πολύτιμων πόρων και εκμετάλλευση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, θα υπάρχει, συχνά, διαφορά μεταξύ των απόψεων της πλειο­νότητας των ανθρώπων σε κάθε χώρα και των απόψεων που έχουν οι πολιτικοί και οι οργανωμένες επιχειρήσεις.

Τέθηκαν στόχοι και δείκτες, σε σύνδεση με κάθε έναν από τους οκτώ στόχους, προκειμένου να επιτευχθούν τα Δικαιώματα που ορίστηκαν στην Διακήρυξη μέχρι το 2015. Παρότι, ωστόσο, αποδεικνύονται πολύ χρήσιμοι σαν ένα πλαίσιο, είναι αμφίβολο κατά πόσον οι σκοποί και οι στόχοι παρέχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα, και κατά πόσον η στήριξη σε αυτούς, χωρίς την ευελιξία του αυθορμητισμού, δεν καταλήγει, ενδεχομένως, σε μια στρεβλή αποτύπωση οπισθοδρομήσεων, προόδου και της οδού που οδηγεί μπροστά. Επιπλέον, ενώ οι εθνικοί στόχοι και σκοποί μπορεί ορισμένες φορές να πληρούνται, δεν αντικατοπτρίζουν παρά ένα ποσοστό του πληθυσμού μιας χώρας, κατά συνέπεια μπορεί μέσα σε μια χώρα να υπάρχει σημαντικός αριθμός ανθρώπων ή μειονεκτούσες ομάδες που δεν κάλυψαν τον στόχο.

Αγάπη, Συμπόνια και Καλή Θέληση

Πώς η αγάπη, η συμπόνια και η καλή θέληση μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο του καθορισμού των στόχων και των αντικειμενικών σκοπών; Πότε και πού αρχίζει και τελειώνει η υπομονή, η επιμονή και η σωστή χρονική στιγμή της έναρξης και λήξης της δράσης; Είναι, άραγε, οι αρχικοί σκοποί και στόχοι βιώσιμοι; Εάν επιχειρήσουμε να ασχοληθούμε εντελώς επιφανειακά με την εγγενή πολυπλοκότητα των παγκόσμιων θεμάτων, τότε περιοριζόμαστε ως προς το τί μπορούμε να κάνουμε και να επιτύχουμε. Μόνο με την προσκόμιση ανανεωμένης ενέργειας και θέλησης, το έργο αυτό μπορεί να γίνει κάπως πιο εύκολο.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο καθορισμός στόχων και η επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού αποτελεί ένα εργαλείο και πλαίσιο μέσα στο οποίο χρειάζεται να εργαστούμε. Όταν τίθενται στόχοι, κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς τί θα συμβεί αυθόρμητα στο μεσοδιάστημα μεταξύ καθορισμού και επίτευξης του στόχου. Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε πιθανότατα εξοικειωμένοι με την τοποθέτηση στόχων και αντικειμενικών σκοπών στο χώρο της εργασίας μας, προκειμένου να δικαιολογήσουμε τις δαπάνες ή στην προσωπική μας ζωή, για να μας παρακινήσουν να κάνουμε περισσότερα και να είμαστε καλύτεροι. Αλλά η υπερβολική εξάρτηση από τους στόχους και τους αντικειμενικούς σκοπούς μπορεί να οδηγήσει σε μια διαστρεβλωμένη εικόνα προόδου. Καλό είναι να λάβουμε, επίσης, υπόψη αυθόρμητα γεγονότα που δεν εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της τοποθέτησης στόχων και αντικειμενικών σκοπών.

Η Περίπτωση του Νεπάλ

Για παράδειγμα, σκεφτείτε το Νεπάλ, τη φτωχότερη χώρα της Νότιας Ασίας. Παρά το μειονέκτημα αυτό, με τη στόχευση στις φτωχότερες περιοχές και το διπλασιασμό των δαπανών για την υγεία, οι Νεπαλέζοι πέτυχαν υποδιπλασιασμό της μητρικής θνησιμότητας, η οποία με τη σειρά της επιδρά στην υγεία και τα οικονομικά της οικογένειας, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που απολαμβάνει η οικογένεια και η κοινωνία. Έτσι, με βάση τον απλό στόχο, της υγείας των μητέρων, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος.

Ωστόσο, τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2015, το Νεπάλ υπέστη δύο σεισμούς συγκλονιστικών διαστάσεων. Τα επακόλουθα και η πολυπλοκότητα των προβλημάτων σε ότι αφορά τις επιχειρήσεις καθαρισμού και τη συνέχιση της ζωής είναι τεράστια. Αλλά το Νεπάλ δεν είναι μόνο του, καθώς ο κόσμος έστρεψε το βλέμμα του προς αυτό και ανέλαβε δράση. Τεράστια καλή θέληση, χρηματικά ποσά και πόροι κατευθύνονται αυτή τη στιγμή στο Νεπάλ. Ακόμη και με την πλέον άρτια τεχνολογία πρόβλεψης, το γεγονός αυτό δεν θα μπορούσε να έχει ληφθεί υπόψη το 2000, όταν τέθηκαν οι στόχοι για το 2015.

Κι ενώ για το Νεπάλ μπορεί να σημειώνεται κάποια οπισθοδρόμηση όσον αφορά την οικονομική δαπάνη και την επίτευξη στόχων και αντικειμενικών σκοπών, από πλευράς παγκόσμιας καλής θέλησης η διεθνής ευαισθητοποίηση, οι συνεισφορές και οι προσευχές, καθώς και οι καλές προθέσεις, που αναπτύχθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα για να βοηθήσουν το Νεπάλ, σίγουρα αξίζουν πολλά, ακόμη κι αν δεν μπορούν προσωρινά να καταμετρηθούν.

Επιστρέφοντας στην παγκόσμια εικόνα, οι προσπάθειες που έγιναν για την αξιολόγηση της προόδου στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (ΑΣΧ) εμφανίζουν άνιση πρόοδο. Μέχρι το 2015, σε κάποιες από τις χώρες υπήρξε πρόοδος και σημείωναν επιτεύξεις, ενώ άλλες φαινόταν απίθανο να επιτύχουν οποιονδήποτε από τους τεθέντες στόχους. Στην Εισαγωγή της έκθεσης του 2015 για τους ΑΣΧ, ο Μπαν-Κι-Μουν σημείωνε, ότι οι ΑΣΧ, «βοή­θησαν να βγουν περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι από την ακραία φτώχεια, να σημειωθούν πρόοδοι κατά της πείνας, να δοθεί η δυνατότητα σε περισσότερα κορίτσια να πηγαίνουν στο σχολείο από ποτέ άλλοτε και να προστατευτεί ο πλανήτης μας. Οι στόχοι δημιούργησαν νέες και καινοτόμες συνεργασίες, γαλβάνισαν την κοινή γνώμη και έδειξαν την τεράστια αξία του καθορισμού μακρόπνοων στόχων. Τοποθετώντας τον άνθρωπο και τις άμεσες ανάγκες του στην πρώτη γραμμή, οι ΑΣΧ αναδιαμόρφωσαν την λήψη αποφάσεων, εξίσου στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, παρότι τα κέρδη ήσαν αξιοσημείωτα, έχω πλήρη επίγνωση ότι οι ανισότητες παραμένουν και ότι η πρόοδος υπήρξε άνιση».

Οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας, έχοντας την ποιότητα της έφεσης, σε συνδυασμό με την απλότητα, οδήγησαν αρκετά μπροστά την διεθνή κοινότητα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι παρέμειναν σαν ορατή εστία για τις κυβερνήσεις και την κοινωνία των πολιτών για δεκαπέντε χρόνια, όταν άλλοι στόχοι των Η.Ε. έδειχναν να ξεθωριάζουν. Μπορεί, λοιπόν, η ανθρωπότητα να καταρτίσει μια σειρά από νέους στόχους, που θα λειτουργήσουν ως πολικός αστέρας για την παγκόσμια πρόοδο μέσα στα επόμενα δεκαπέντε χρόνια;

Βιώσιμοι Αναπτυξιακοί Στόχοι (ΒΑΣ)

Το 2012, ο Μάρκους Λέβε (Markus Loewe) του Γερμανικού Ινστιτούτου Ανάπτυξης σημείωνε ότι υπήρχαν δύο μεγάλα ρεύματα σκέψης σχετικά με την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι ετών. Το ένα επικεντρωνόταν στη μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ το άλλο στηριζόταν στην οικολογική ιδέα της αειφορίας, η σημασία της οποίας τονίστηκε για πρώτη φορά στη Σύνοδο Κορυφής του Ρίο, το 1992. Αυτό που οι ΒΑΣ επιδιώκουν, είναι να συγχωνεύσουν αυτά τα δύο σκέλη σε ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Αναπόφευκτα θα προκύψουν δημιουργικές εντάσεις επί της διαδικασίας, καθώς υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε επίπεδο έμφασης. Για παράδειγμα, η βιωσιμότητα τείνει να ευνοεί λύσεις, που λαμβάνουν υπόψη τα πράγματα σε βάθος χρόνου. Γίνεται, ωστόσο, καθημερινά, όλο και σαφέστερο ότι το καθετί είναι αλληλένδετο, ότι η φτώχεια και η οικολογική αναστάτωση δεν μπορούν να εξεταστούν μεμονωμένα, κατά συνέπεια, ο κόσμος χρειάζεται μια ημερήσια διάταξη που να αναγνωρίζει και να σέβεται το γεγονός αυτό.

Μέσω του μπλογκ μας, της Παγκόσμιας Καλής Θέλησης στα Ηνωμένα Έθνη (http://lucis.typepad.com/wg-un/), μερικές από τις πρόσφατες αναρτήσεις καλύπτουν ένα μέρος του σκεπτικού και του σχεδιασμού της συνόδου κορυφής Σεπτεμβρίου 2015 για τους ΒΑΣ, στα Ηνωμένα Έθνη στη Νέα Υόρκη. Αναδύεται η εικόνα μιας πολύπλοκης δια­δικασίας, που περιλαμβάνει πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, όπως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, την ακαδημαϊκή κοινότητα, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Πρόκειται για μια διαδικασία, η οποία ευελπιστούμε να έχει σαν αποτέλεσμα μια ατζέντα με όραμα, που θα ανάψει την φαντασία των ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο στα ερχόμενα χρόνια. Είναι ορατές δύο διακριτές διαφορές μεταξύ των ΑΣΧ και του προσχεδίου των ΒΑΣ. Πρώτον, ενώ οι ΑΣΧ επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην επίλυση των προβλημάτων των λιγότερο ανεπτυγμένων κρατών, οι ΒΑΣ, αντιθέτως, αναγνωρίζουν ότι τα προβλήματα της αειφόρου ανάπτυξης είναι προβλήματα όλων των εθνών. Και δεύτερον, η οικολογική φύση πολλών από τα ζητήματα σημαίνει ότι το πεδίο εφαρμογής τους επεκτείνεται ακόμη περισσότερο, ώστε να περιλάβει την ευθύνη που φέρει η ανθρωπότητα για τις σχέσεις της με τα άλλα βασίλεια της φύσης. Έτσι, οι ΒΑΣ θα είναι μια πιο ολοκληρωμένη έκφραση της αρχής της καθολικότητας, που τονίζεται από τον Μπαν-Κι-Μουν στη Έκθεσή του Σύνθεση για την Ατζέντα μετά το 2015. Όπως εξηγεί ο ίδιος, η ατζέντα των ΒΑΣ απευθύνεται σε όλα τα έθνη και όλους τους λαούς, λαμβάνοντας υπόψη τις οικολογικές, οικονομικές και κοινωνικές αλληλεξαρτήσεις, ενώ αναγνωρίζει επίσης τις πραγματικότητες των διαφοροποιημένων εθνικών αναγκών και ικανοτήτων.

Μια άλλη πτυχή αυτής της πιο περιεκτικής διαδικασίας αντικατοπτρίζεται στην ευρεία συμμετοχή πολλών ομάδων στις διαβουλεύσεις και τις συζητήσεις πριν από τη Σύνοδο Κορυφής. Αυτό που μένει να δούμε είναι αν αυτή η μεγάλη συμμετοχή μπορεί να μεταφραστεί σε μια συνεχή κίνηση με τη δυναμική που χρειάζεται για την υλοποίηση της ατζέντας. Όπως σημειώνεται σε πρόσφατη εργασία από την Τζιμένα Λίβα-Ρος (Jimena Leiva-Roesch), τον Γιουσέφ Μαχμούντ (Youssef Mahmoud) και τον Στηβ Νέισον (Steve Nation) «Οι ΒΑΣ μπορούν να απελευθερώσουν μια νέα δυνατότητα για όλους, ώστε να αντιληφθούν ότι οι δράσεις που αναλαμβάνουν ξεχωριστά συγκλίνουν τώρα σε μια παγκόσμια ατζέντα. Αλλά αυτό θα απαιτήσει αυθεντική ηγεσία, τόσο από τη βάση προς τα άνω, όσο και από την κορυφή προς τα κάτω».¹ Και για να μπορέσει αυτή η ηγεσία να ενεργοποιήσει και να προκαλέσει την συμμετοχή των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, έχει σημασία η ατζέντα των ΒΑΣ να διαμορφωθεί με έμπνευση.

Οι δεκαεπτά στόχοι στο προσχέδιο είναι οι εξής:

1. Εξάλειψη της φτώχειας παντού και σε κάθε μορφή της
2. Εξάλειψη της πείνας, επίτευξη επισιτιστικής ασφάλειας και βελτιωμένης διατροφής και προώθηση της αειφόρου γεωργίας
3. Διασφάλιση υγιούς ζωής και προώθηση της ευημερίας για όλους και σε όλες τις ηλικίες
4. Διασφάλιση δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς ποιότητας στην εκπαίδευση και προώθηση των ευκαιριών της δια βίου μάθησης για όλους
5. Επίτευξη της ισότητας των φύλων και χειραφέτηση όλων των γυναικών και κοριτσιών
6. Διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της αειφόρου διαχείρισης του νερού και των εγκαταστάσεων υγιεινής για όλους
7. Διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους
8. Προώθηση της βιώσιμης, περιεκτικής και αειφόρου οικονομικής ανάπτυξης, της πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους
9. Δόμηση ευπροσάρμοστης υποδομής, προώθηση βιώσιμης και περιεκτικής εκβιομηχάνισης και προώθηση της καινοτομίας
10. Μείωση των ανισοτήτων εντός και μεταξύ των χωρών
11. Οι πόλεις και οι οικισμοί να είναι περιεκτικοί, ασφαλείς, ανθεκτικοί και βιώσιμοι
12. Διασφάλιση βιώσιμων προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής
13. Λήψη επείγουσας δράσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της
14. Διατήρηση και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, των θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων για την αειφόρο ανάπτυξη
15. Προστασία, αποκατάσταση και προαγωγή της βιώσιμης χρήσης των χερσαίων οικοσυστημάτων, βιώσιμη διαχείριση των δασών, καταπολέμηση της ερημοποίησης, παύση και αντιστροφή της υποβάθμισης του εδάφους και ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας
16. Προώθηση ειρηνικών και περιεκτικών κοινωνιών για την αειφόρο ανάπτυξη, την παροχή πρόσβασης στη δικαιοσύνη για όλους και δόμηση αποτελεσματικών, υπεύθυνων και περιεκτικών θεσμών σε όλα τα επίπεδα
17. Ενίσχυση των μέσων υλοποίησης και αναζωογόνηση της παγκόσμιας συνεργασίας για την αειφόρο ανάπτυξη.

Όπως είναι σήμερα οι ΒΑΣ, παρουσιάζουν, άραγε, μια ατζέντα απαραίτητη για την αποκατάσταση των σχέσεων όχι μόνον μεταξύ των ανθρώπων αλλά και με κάθε βασίλειο της φύσης; Σίγουρα, μέσα στα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, θα δοθεί η δυνατότητα στα Η.Ε, την παγκόσμια κοινωνία των πολιτών, τις κυβερνήσεις και άλλους φορείς να εξυγιάνουν και να ενδυναμώσουν τους ΒΑΣ με την πύρινη έφεση της δέσμευσής τους.

Οι ενδιαφερόμενοι άνθρωποι καλής θέλησης καλούνται να συμμετάσχουν στην υποκειμενική υποστήριξη της Συνόδου Κορυφής των ΒΑΣ, η οποία πραγματοποιείται από τις 25 έως τις 27 Σεπτεμβρίου, μέσω της διαλογιστικής πρωτοβουλίας του Κύκλου των Διασκέψεων – βλέπε the Cycle of Conferences meditation initiative. Με την ενωμένη δύναμη της φωτισμένης και στοχευμένης σκέψης, μπορούμε να υποστηρίξουμε όσους μετέχουν σε αυτήν την ζωτικής σημασίας προσπάθεια να προωθήσουν ιδέες σε πρακτική έκφραση, δίνοντας σχήμα και κατεύθυνση στην ανθρώπινη πρόοδο. 

1. Jimena Leiva-Roesch, Youssef Mahmoud και Steve Nation,  Η Δόμηση ενός Βιώσιμου Μέλλοντος Απαιτεί την Ηγεσία του Κράτους και του Πολίτη (Building a Sustainable Future Requires Leadership from State and Citizen), http://bit.ly/1HRqs1a