Een ernstig probleem in deze wereld is tegen­woordig een verkeerd gevoel van onafhankelijkheid, zelfstandigheid en het zelf oplossen van zijn proble­men: de aanlokkelijke opvatting dat alles wat je no­dig hebt roem en geld is om veiligheid, liefde, ka­meraadschap, vriendschap, zorg en geluk te kopen. Of er kan zelfs het gevoel zijn dat, als je roem en geld hebt, je niets anders nodig hebt. Dit is verbon­den met de gevaarlijke illusie, dat de wereld een chaos, een doolhof is en dat men moet overleven door in het wilde weg te vechten.

Maar het wonder van de beschaving is precies het tegenovergestelde van leven in de wildernis. Waar mensen zich gedragen als beesten in nood, die honger lijden, is het nogal duidelijk dat de bescha­ving tekortschiet. Het betekent, dat de eigenschap­pen die in een maatschappelijke structuur nodig zijn, aangetast zijn. Wij zouden niet ver van de waarheid zijn indien wij zouden zeggen, dat wat bij zulke ge­legenheden ontbreekt niet meteen duidelijk is, maar dat specifieke ingrediënt is, dat een verhouding sterk maakt en daardoor een gezonde groep opbouwt - namelijk, goede wil.

In algemene termen vormt het deelnemen aan een verband, of dat nu is binnen een gezin, een ge­meenschap, een land, een kerk of geloof, een poli­tieke partij, een club, een gemeenteraad of zelfs een sport team, een soort bewuste groep. En het is inte­ressant op te merken dat zulk een eenheid een eigen leven leidt. Groepen hangen samen zolang de leden deelnemen aan de activiteiten, die elke groep afzon­derlijk kenmerken. En hierin ligt de cruciale factor. Deelnemen.

Wij weten, dat voedsel van cruciaal belang is voor het bestaan van het fysieke lichaam. Maar wan­neer wij in termen van groepen spreken, wat kan dan het equivalent van voedsel zijn? Een aanwijzing naar het antwoord kan gevonden worden in de zondagsdienst van sommige Christelijke kerken. Het mysterie, waarvan gezegd wordt dat het in deze ri­tuelen plaats vindt, staat bekend als de Heilige Com­munie. 'Heilig' en 'heel' zijn ontleend aan dezelfde wortel; en 'communie' en (in het Engels 'community') gemeenschap zijn allebei ontleend aan 'gemeenschappelijk' - dat wat gelijkelijk wordt ge­deeld. De Heilige Communie is in feite dus een rituaal waarin de gelijke deelname van allen een geheel schept. Zij die deelnemen, bevestigen op­nieuw hun verbondenheid en hun sociale bewustzijn een samenhangende groep mensen te vormen, en het gevoel te hebben actief deel te nemen aan het zoeken om dezelfde doeleinden in het leven te be­reiken.

Plaats en tijd waar gezinnen traditioneel hetzelfde doen in hun kleinere groep is het bijeenkomen van het gezin rond de eettafel. In deze bijeenkomsten van het gezin wordt niet alleen het fysieke lichaam van de gezinsleden gevoed, maar ook het gezin zelf als groep.

Vanaf de vroegste tijden hebben maatschappijen geprobeerd dit probleem - zichzelf als groep te voe­den - op te lossen om hun veerkracht te vergroten wanneer zij geconfronteerd zouden worden met fy­sieke rampen, aanvallen van andere groepen, enz., en zo tot betere levensomstandigheden te komen. Een manier om maatschappelijke samenhang te scheppen is deelnemen aan een belangrijke taak, waar de hele groep nut van heeft, zoals het bouwen van de piramides in Egypte of de Grote Muur van China. In tijden van vrede wordt het werk om voor maat­schappelijke samenhang in de maatschappijen te zorgen, traditioneel hoofdzakelijk door de godsdienst gedaan. In feite kan godsdienst gezien worden als een soort wetenschap van verhoudingen - want ze richt zich zowel op de verticale verhouding met de Godheid, als op de eerdergenoemde horizontale ver­houdingen onder de gemeenschap van gelovigen. De ritualen van de godsdienst zijn dus krachtige tech­nieken die de nodige aandacht van de mensen op gemeenschappelijke doeleinden richt.

Maar rituelen zijn niet beperkt tot godsdienst - elke soort groep organiseert zijn leven op manieren die herhaalde patronen van groepsdeelname inhou­den. Het zakenleven heeft zijn vergaderingen, de politiek haar debatten, cultuur haar uitvoeringen, enzovoort. Zelfs de bescheiden discussie over 'wat er gisteravond op de TV was' helpt als een maat­schappelijke lijm te fungeren, dat de leden van een groep het gevoel van delen in bepaalde waarden en standpunten geeft. Een deel van de moeilijkheid waar alle maatschappijen nu voor staan is, dat het gevoel van een gedeelde cultuur, een gedeeld begrip van hoe de politiek moet functioneren, een gedeeld be­grip van godsdienst en haar rol, steeds meer onder druk komt te staan van de steeds snellere stroom informatie en mensen over de grenzen, die vroeger naties, gedeelde culturen, en gebieden bepaalden, waar één godsdienst overheerste. Als gevolg daar­van verliezen deze traditionele manieren van groeps­vorming hun voedende, verenigende kracht, waar­door de mensen stuurloos en ontworteld achterblij­ven, of hun toevlucht nemen tot kleinere, exclusie­ver groeperingen, die op gedeelde gewoonten en voorkeuren gebaseerd zijn.

Het is dus van cruciaal belang dat de mensheid leert nieuwe manieren in te stellen om. groepsbewustzijn te voeden, gebaseerd op een juist gevoel voor verhoudingen tegenover de hele planeet. Wij beginnen al tekenen te zien van deze nieuwe, meer globale vorm van groepsbewustzijn in de enorme hoeveelheid organisaties van burgers die proberen de problemen van de mensheid op te lossen. Maar het is ook nodig dat dit nieuwe soort groeps­bewustzijn verder wordt uitgebreid naar de gehele mensheid. Politiek, godsdienst en zakenwereld die­nen allemaal hun veronderstellingen, technieken en doeleinden opnieuw te onderzoeken om zich naar een globaler perspectief te richten. Het scheppen van nieuwe, duurzame rituelen om groepsbewustzijn te voeden is net zo'n moeilijke taak als het bouwen van de kathedralen. Toen werd aan een gedeeld be­grip van de verhouding tussen de Godheid en de mensheid concrete vorm gegeven door een gemeen­schappelijk rituaal van bouwen. Nu moeten wij ri­tuelen ontwerpen die in het subtielere weefsel van het bewustzijn werken, met als doel positieve uit­komsten voor de gehele mensheid tot stand te brengen.

GOEDE WIL is ... het gedrag dat groepsbewustzijn voedt. 

Bovenaan de pagina