Doorheen de geschiedenis van de menselijke spiritualiteit, met haar verscheidenheid aan mythen, praktijken en geloven, heeft de adem altijd een bron geweest van meditatie en bespiegeling. Dit mag ons niet verwonderen. De adem is met het leven verbonden. Wanneer de menselijke wezens, samen met de zoogdieren, de vogels en de reptielen, geboren worden, nemen zij een eerste ademhaling – en bij hun laatste ademhaling, trekt het leven zich uit het lichaam terug. De adem bevestigt de verhouding met de wereld: ten einde in leven te blijven moeten we de nodige zuurstof uit de atmosfeer innemen en moeten we koolstofdioxide in de atmosfeer vrij laten. De oude meesters van yoga geloofden dat de manier waarop iemand ademhaalt de lengte en de kwaliteit van zijn leven bepaald, een inzicht dat gebaseerd is op de waarneming van de ritmes van de natuur. Er werd gedacht dat elk levens wezen een zeker aantal ademhalingen bezit, en de idee ontwikkelde zich dat een trage, ritmische ademhaling, door het lichaam goed te voorzien van zuurstof, bijdraagt aan een langer en harmonieuzer leven.

Het verband in gedachten tussen de adem en het leven wordt bevestigd in het Latijnse woord spiritus dat naast de betekenis van geest, moed en vitaliteit, ook adem betekent. Hetzelfde idee wordt terug gevonden in de Semitische talen, inbegrepen het Arabisch, waar het woord voor geest geassocieerd wordt met het aspect van de lucht, inbegrepen de adem, de wind en zelfs de geur. En in het Sanskriet verwijst het woord prana, naast de betekenis van adem en ademhaling, naar het Levensbeginsel, de energie, de vitaliteit, de geest en de ‘levensluchten’.

In de tradities van Vajrayana van het Tibetaans Boeddhisme, betekent rLung wind of adem en het is een concept dat in het bijzonder belangrijk is voor het begrijpen van het subtiele lichaam en de drie Vajras (het lichaam, de spraak en het denken). De algemene beschrijving van rLung zegt ons dat het een subtiele stroming van energie is en van de vijf elementen (lucht, vuur, water, aarde en ether) is ’t het nauwst verbonden met lucht. Het is echter niet enkel de lucht die we inademen of de wind in onze maag, het gaat veel dieper dan dat. rLung is als een paard en de wind is haar berijder, als er iets fout is met het paard, kan de berijder niet op juiste manier rijden. De algemene functie van rLung is om de groei, de beweging van het lichaam, de uitademing en inademing te helpen en om de werking van het denken, de spraak en het lichaam te bevorderen. Haar voornaamste taak is het verzorgen van de werking van het denken, de spraak en het lichaam.

De adem symboliseert dus niet enkel de verhouding met de fysieke omgeving maar ook met het subtiele milieu van energieën en krachten. De Hebreeuwse Bijbel beschrijft hoe Adam een levende ziel werd toen God de adem van het leven uitblies in een levenloze substantie (de klei), en dit duidt er op dat op het moment van de dood de adem terugkeert naar God.

 In het christendom bestaat er een traditie van geestelijk ademen. Terwijl de fysieke ademhaling automatisch gebeurt, is de geestelijke ademhaling een bewuste handeling – een verbeeldingsvol inademen van de zuivere energieën van de Heilige Geest tijdens de inademing en een uitblazen van alles wat bevrijdt moet worden bij de uitademing. De toepassing van de Boeddhist Tonglen, die gebruikt wordt in de traditie van Shamballa, is een praktijk van mededogende ademhaling. Pema Chodron geeft het voorbeeld van een kind dat je kent en in pijn is: je ademt in met de wens om de pijn en de angst van dat kind weg te nemen. Dan, bij het uitademen, zend je vreugde of blijdschap naar dat kind, of eender wat dat de pijn zal verzachten. Tonglen is het ook gewoon om de onzuiverheden van de collectieve psyche in te ademen (woede, geweld, hebzucht) en om helende verlichte energie uit te ademen.

De praktijk van de Boeddhistische meditatie die nu in het Westen wijd verspreid is begint met een oefening in concentratie gericht op bedachtzaam ademen – het nauwlettend bekijken van de adem wordt een techniek voor de ontwikkeling van het vermogen van de geest tot concentreren en focussen. De uitdaging bestaat er in om de inademing en de uitademing aandachtig waar te nemen bij elke achtereenvolgende ademhaling. Zoals we onlangs in Time magazine konden lezen is nu de Reductie van Stress uit Indachtzaamheid veel gebruikt in ziekenhuizen en medische instellingen in de westerse wereld. De oosterse traditie van pranayama is een actieve benadering van de ademhaling die inzicht en geestelijke kracht ontwikkeld door middel van het zorgvuldig regelen van het ritme van de adem.

Bij de geboorte ademen we in en de stof die we zelf zijn wordt ingeprent met een kosmisch patroon dat in aanleg het symbool van het doel van ons leven in zich draagt. De dood zoals wij die begrijpen komt wanneer de vonk die alle delen tezamen hield naar een andere dimensie vertrekt en overgaat. En hoewel de vorm sterft weten we dat het leven verder gaat. In de oude Vedische tradities van het Oosten werd de levenskracht prana genoemd, en dit werd begrepen als een kosmische energie die vanuit verre plaatsen in ons systeem stroomt, en via de zon alle dingen met elkaar verbindt. Pranische stromen onderscheiden het levende van het dode. In de Prashna Upanishad werd prana de eeuwige adem genoemd, de essentie van het leven, “… het universum is één met prana. De opkomende zon doordringt het Oosten en vult alle wezens die het bevolkt met energie …”

De Theosofe H.P. Blavatsky sprak over “leven” als die mysterieuze essentie die alle dingen doordringt en de drie grote aspecten van de materie, namelijk stof, ziel en geest, samenvoegt. Wanneer we ons gevoel voor verhoudingen vergroten en uitbreiden van onze vrienden en familie naar onze groep, ons land, de wereld van naties en de ene mensheid, erkennen we dat via dit uitgestrekte netwerk van verhoudingen we allen een rol kunnen spelen bij het verspreiden van de energie van goede wil. Tezamen leren we ademen in de energie van liefde, komende uit de hogere natuurrijken van bewustzijn, en ze naar de wereld uit te zenden. Daardoor helpen we het vestigen van juiste menselijke verhoudingen en het helen van de scheidingen in onze wereld.

We delen allen dezelfde lucht – de dieren, de planten, onze medemensen, en de hogere geestelijke natuurrijken. Het eenvoudig in gedachte houden van deze erkenning bij het in en uitademen kan een eenvoudige geestelijke oefening zijn die, na enige tijd, dient om het bewustzijn van eenheid aan te kweken. Er wordt gezegd dat prana ontvangen wordt van de zon, via ons voedsel en rust, maar de belangrijkste bron is de ademhaling. Het is daardoor dat de kwaliteit en de kwantiteit van prana een directe verhouding heeft met de geestestoestand. Voor vele mensen is het door de spanning van de wereldlijke omstandigheden dat de stroom van prana onderbroken is, waardoor er angst, zorgen, depressie, twijfel en vele andere negatieve emoties ontstaan die dikwijls leiden naar fysieke ziekten.

Deze problemen komen voort uit het feit dat de mensheid zich al te lang geplaatst heeft buiten de goddelijke stroom van energie en ten prooi is gevallen aan het materialisme, de zelfzucht en de afgescheidenheid. We hebben het band met de grote Keten van Leven verbroken, en daar de mensheid de verbindende schakel in deze keten is heeft deze breuk meerdere gevolgen gehad. De crisis van de klimaatverandering kan gedeeltelijk toegeschreven worden aan het menselijk leven buiten de ritmes van de natuur, die in feite de ritmes van de zon zijn. Planetaire vervuiling vindt dus zijn aanvang op de subtiele gebieden van het emotioneel en mentaal bewustzijn, die heden doordrongen zijn van donkere, onstuimige wolken van gedachten en emoties. In sommige geestelijke geschriften zijn deze omstandigheden gekend als begoocheling en illusie, omstandigheden die het vermogen tot inzicht en handelen in overeenstemming met het hoger zelf, de ziel, verhinderen. In deze nevelen en mist leeft en beweegt de mensheid, en ziet alle dingen vertekend en vervormd. 

Aan geestelijke zoekers en in toenemende mate aan geestelijke groepen wordt gevraagd zich in te spannen om boven deze nevelen en mist uit te leven en om de kracht van hun gezamenlijke gedachten aan te wenden om verandering te brengen in de planetaire omstandigheden. We zouden kunnen zeggen dat deze groepen als een vereniging van geestelijke milieudeskundigen optreden, werkend in het innerlijk oorzakelijk natuurrijk, eerder dan met gevolgen, vandaar hun kracht om het proces van planetaire transformatie voort te helpen, zeker wanneer dit gebeurt tezamen met de hoogtepunten in de jaarlijkse cyclus zoals met de feesten van Pasen, Wesak en Goede Wil. Maar deze groep moet zich nog ten volle manifesteren, en in de komende decaden zullen we bij de geestelijke groepen in de wereld een beter gecoördineerd resultaat zien om samen te werken om de nood te lenigen. Deze groep, samengesteld uit ontelbare kleine groepen, kunnen een kanaal scheppen waardoorheen geestelijke energie kan stromen. We kunnen bijvoorbeeld het toenemende gevolg van het doen weerklinken van de Grote Aanroep niet onderschatten, en van het heilig woord, het OM, als ze op de juiste manier worden toegepast, om zo het bewustzijn van de mensheid te heroriënteren, om man en vrouw als een geestelijk wezen te stabiliseren, om de deur naar het Nieuwe Tijdperk te openen, en voor het inluiden van een nieuwe en betere beschaving.

 Oude volkeren bouwden hun leven volgens de cyclussen in de natuur. Er zijn zo vele cyclussen die de natuurrijken beïnvloeden maar de meest voor de hand liggende en belangrijkste zijn deze die met de zon en de maan verbonden zijn. Deze staan symbool voor de cycli van de inademing en de uitademing van het planetaire leven. Zij worden de tussenperiodes genoemd, de tijd voor nadenken en rust. De vier voornaamste stadia in de cyclus van de adem zijn de periode van inademen, die overeenkomst met het stadium van éénlijnigheid in de meditatie, gevolgd door de hogere tussenperiode, waarbij gepauzeerd wordt om na te denken en om de geestelijke indrukken te ontvangen. Dit wordt gevolgd door de periode van uitademen van de aangeraakte energieën die op zijn beurt uitmondt in de lagere tussenperiode waarin de aangeraakte energieën worden vastgelegd en hun uitdrukking vinden in een gedachtevorm.

De cyclus van de adem beheerst alle leven en als we ons leven daarnaar inrichten worden we meer doeltreffende werkers. Dan ademen we dieper en gemakkelijker. Het leven begint zich zonder veel strijd te ontrollen als we geloven in de wijsheid van de ziel en haar vermogen om verhoudingen te vestigen. Maar het vergt tijd en geduld om deze nieuwe ritmes te vestigen zodat het dikwijls lijkt alsof te veel van de hedendaagse beschaving tegenwerkt. Gelukkig voor ons komen we in een tijd waar de planetaire omstandigheden de terugkeer van een ritmischer leven en ademen bevorderen. Met het komende Watermantijdperk wordt broederschap en vrijheid aangemoedigd.

Bij het binnentreden van dit nieuw dierenriemtijdperk, treden we ook een nieuw element binnen, en bij Waterman is dit het luchtelement. Er is een overgangsperiode van vijfhonderd jaar tussen de tijdperken waarin de energieën van het oude teken en haar elementaire kwaliteiten geleidelijk minder overheersen en geleidelijk vervangen worden door die van het nieuwe inkomende tijdperk. Bij elke voorbijgaande decade komen we hoe dan ook meer onder de invloed van het element lucht, dat niet enkel verbonden is met een toenemende mentale polarisatie maar ook met het hogere aspect van het denken, de intuïtie. Dus gaan we van een tijdperk gekenmerkt door het element water en haar band met de gevoelige aard, naar een teken waarin het mentale lichaam meer en meer in controle komt. Dit zal de mensheid helpen om een grote stap voorwaarts te zetten naar een grotere controle over het emotionele.

Wanneer we de adem beheersen, beheersen we het leven. De beste manier om moeilijke dingen te doen zoals het beklimmen van een berg of het bevallen van een kind is door middel van de ritmische ademhaling waardoor het bewustzijn in staat is om fysieke en mentale beperkingen te overtreffen door zich op iets te concentreren dat verband houdt met de universele stroom die kracht en een zekere bovenzinnelijke kwaliteit geeft. Maar door de spanning van het hedendaagse leven ademen vele mensen op een oppervlakkige en ontwrichte manier, dikwijls met kleine bewuste herkenningen dat dit het geval is. In onze wedren om te presteren vergeten we te ademen. De mensen zijn dikwijls niet op de hoogte van de invloeden die spanning bij hen teweegbrengt tot ze er fysiek onderdoor gaan. Het zou kunnen blijken dat er tegenwoordig een wijdverspreide toestand is waarbij de prana wordt kortgesloten, waardoor blokkades in de energiestroom ontstaan met een eruit voortkomende uitputting. Het ritme van het hedendaagse leven neemt toe en misschien moet het wel zo zijn, maar naast deze groeiende spanning, die haar geestelijke tegenhanger heeft, verbonden met de menselijke aanwending van geestelijke wil, moeten we ervoor zorgen om te blijven ademen. Er is vastgesteld dat er een type van “adem apneu” bestaat die zich voor doet wanneer de mensen te veel technologie gebruiken. We vergeten te ademen en we moeten de aandacht erop terugbrengen. Deze situatie is zeer beschadigend voor jonge mensen die minder en minder buiten in de ‘echte’ wereld gaan spelen, en de bekoorlijke virtuele wereld verkiezen die hen vanuit hun spelconsoles roept. De gevoelige aard van kinderen wordt gemakkelijk over gestimuleerd door te veel online tijd te spenderen en deze verslaving aan de technologie veroorzaakt feitelijke veranderingen in de chemie van het brein.

Doorheen de tijd hebben geestelijke beoefenaars, in het bijzonder zij die werken in de esoterische of verborgen tradities van de wereldreligies, de macht van de adem herkend als een middel tot verandering. Het gebruik van de ademhalingsoefeningen was binnen de ashrams in het oosten reeds een lang gevestigde traditie. Maar deze praktijken werden uitgevoerd onder het zorgvuldig en waakzaam oog van een leraar en werden alleen aan studenten gegeven die ten volle voorbereid waren om ze ter hand te nemen. Vandaag, wanneer alle dingen van de daken worden geschreeuwd, spannen vele mensen ‘de kar voor het paard’ en beginnen hun geestelijke reis van transformatie met de praktijk van ademhalingsoefeningen, waar dit in feite een van de laatste technieken zouden moeten zijn die toegepast worden. En ook veel van de aandacht bij de tegenwoordige praktijk van de ademhalingstechnieken richt zich uitvoerig op de fysieke aspecten van de ademhaling, waar het in tegenstelling op het bewustzijn zou moeten gericht zijn. Door het gebruik van eenvoudige mantrams om de verschillende stadia van een eenvoudige ademhaling te begeleiden, wordt de oefening verbonden met een dienst, om het bewustzijn uit te breiden, om zich af te stellen op de liefdesenergie van het universum, weg van de aandacht voor de vorm.

Ondanks de heldere voordelen van het werken met de adem bevatten vele geestelijke leringen herhaalde waarschuwingen voor het gevaar van de voortijdelijk geestelijke ontwaking die dikwijls voorkomt bij hen die ‘met vuur spelen’. Zulke praktijken kunnen het opklimmen van het kundalinivuur veroorzaken, soms gekend als de kracht van de slang. Deze energie ligt normaal slapend in het centrum aan de basis van de ruggengraat tot de tijd dat ze op natuurlijke wijze wordt opgewekt, door middel van een leven van discipline, meditatie, studie en dienst. Maar spijtig genoeg worden tegenwoordig zulke voorzorgen in de wind geslagen in de drang naar vlug gewin. We zoeken de binnenwegen, niet de behoefte begrijpend voor de noodzakelijke voorzorgsmaatregelen. Onverstandige leraren van ademhalingstechnieken kunnen zo veel schade bij hun volgelingen veroorzaken. De mensen smachten naar aanmoediging en toch zijn ze zich niet bewust dat het vrijmaken van de enorme energie ontzettende gevolgen kan hebben wat kan leiden tot overstimulatie. En dit kan onder andere leiden tot mentale onevenwichtigheid, hallucinaties, een overmatig kritische aard, een sterke overtuiging van de eigen bestemming, slapeloosheid en seksuele stimulatie. Deze overstimulatie is een van de voornaamste redenen waarom het pad van geestelijke ontwikkeling zo uitdagend is, waar dikwijls naar verwezen wordt als een ‘vlijmscherp smal pad’. Het probleem is dat, eens deze krachten zijn vrijgemaakt, het zeer moeilijk is om hen terug onder controle te brengen. De beste oplossing voor zulke situaties is dikwijls om af te zien van elke vorm van meditatie en studie totdat de situatie gestabiliseerd is, wat vele jaren of levens in beslag kan nemen.

Er wordt gezegd dat het nieuwe tijdperk de geboorte zal te zien geven van een nieuwe vorm van yoga, de Agni Yoga – de Yoga van het Vuur – in sommige geschriften ook gekend als de Yoga van Leven. Agni Yoga houdt verband met het gevoel van eenheid, van een besefte broederschap in plaats van de huidige theorie. Haar kernwoorden zijn synthese en universaliteit die bereikt worden door middel van de vereenzelviging met het geheel, met het leven zelf. Vandaar haar verband met de adem en de lucht, want in een zekere zin is deze yoga de belichaming van deze kwaliteiten. Er is altijd een sterk onderling verband en onderlinge uitwisseling tussen lucht en vuur, als complementaire elementen. In zekere zin is ‘t het vuur dat de weg voorbereidt voor de lucht door het afbreken of wegbranden van de belemmeringen die tot nu toe een gevoel van afscheiding hebben gevoed – belemmeringen zoals ras, klasse, ouderdom, kunne, religie, nationaliteit en seksuele geaardheid. Wanneer deze belemmeringen verwijderd zijn stroomt de adem vrij en doordringt alle dingen. De voorgaande yoga’s lieten zich elk in met een specifiek lichaam maar deze nieuwe en opkomende yoga zal “de essentie van het hele leven, alles omvattend, niets ontwijkend, bevatten.” (Agni Yoga, 158)

Bovenaan de pagina ^

< Vorige De Adem die we Inademen | De Wierrook van het Materialisme Volgende>