Afgeleid van afleiding door afleiding
Gevuld met waanideeën en onbetekenend
Burnt Norton TS Eliot
Het leven verloopt inderdaad steeds sneller. Er schijnt een onverzadigbare begeerte te zijn om de snelheid waarin veranderingen plaatsvinden voortdurend op te drijven. Popzangers en andere beroemdheden zijn een paar jaar beroemd en verdwijnen dan in de vergetelheid, daar de begeerte van het publiek naar iets nieuws in zijn eigen belang toeneemt. Zodra een uitvindsel verschijnt is het ‘oud nieuws’, en gaat men speculeren over de nieuwe versie. Deze honger naar het nieuwe heeft iets van radeloosheid erover in zich – misschien is het een poging om als tegenwicht te dienen tegen de voortdurende afbraak van economische, godsdienstige en politieke zekerheden. Wat de oorzaak ervan ook moge zijn, deze honger draagt bij aan het verstrooien van de aandacht; een andere oorzaak is de snelle uitbreiding van communicatie kanalen – e-mail, instant berichten, SMS, enz., enz. – met de logisch daaruit voortvloeiende gelegenheid om eindeloos over alle nieuwe dingen onder de zon te chatten. Deze versnippering van de aandacht kan betrekkelijk onschadelijk lijken, maar verbergt een subtiel gevaar. Het kan de capaciteit van de mensheid ondermijnen om zich te concentreren, en verstandige beslissingen te nemen over de vele moeilijkheden die wij onder ogen moeten zien terwijl wij het nieuwe tijdperk ingaan.
Vandaar de toenemende bezorgdheid dat het menselijk bewustzijn naar teveel richtingen tegelijk wordt uitgestrekt, wat tot chronische verwarring leidt. Verstrooiing van de aandacht vindt niet alleen plaats in de vrije tijd, maar ook tijdens het werk. Het wordt steeds meer geaccepteerd dat de uitvoering van ingewikkeld denkwerk, zoals computer programmering, ernstig door onderbrekingen verstoord wordt. Het lijkt er op, dat veelvoudige taken op een mythe gaan lijken, of op zijn minst te veel opgeschroefd. Onderzoek toont aan, dat wanneer mensen proberen twee of meer aanverwante taken ofwel tegelijk te doen of ze snel afwisselend te doen, er meer fouten gemaakt worden, en het veel langer duurt voordat de taken zijn uitgevoerd dan wanneer ze na elkaar gedaan waren. Ook jonge mensen, die opgegroeid zijn met computers en mobiele telefoons, zijn lang zo goed niet in veel dingen tegelijk doen dan zij denken te zijn. Een artikel in het tijdschrift TIME, dat nadacht over de ervaring van opvoeders met de veranderende vaardigheden van jonge mensen, suggereert dat, terwijl hun vaardigheid om vooral in visuele vorm informatie te verkrijgen, is toegenomen, er ook tekenen zijn dat hun tolerantie voor dubbelzinnigheid en ingewikkeldheid afneemt. In het tijdschrift Wired haalt de auteur Nicholas Car bewijzen aan van studies die er op wijzen dat regelmatig gebruik van internet het brein verbazingwekkend snel ‘opnieuw bedraad’. Car merkt op, dat in een artikel in Science, dat begin 2009 gepubliceerd is, de vooraanstaande ontwikkelingspsychologe Patricia Greenfield meer dan 40 studies opnieuw bekeek op de effecten van verschillende soorten media op intelligentie en vermogen om het te leren. Zij concludeerde dat “elk medium enkele cognitieve vaardigheden ontwikkelt ten koste van andere”. Ons toenemende gebruik van het Net en andere op het scherm gebaseerde technologieën, schreef ze, heeft geleid tot de “wijdverbreide, bedrieglijke ontwikkeling van visueel-ruimtelijke vaardigheden”. Maar deze voordelen gaan hand in hand met een verzwakking van ons vermogen voor het soort “diepgaande verwerking” dat opmerkzame kennisverwerving, aanleidinggevende analyse, kritisch denken, verbeelding en nadenken” ondermijnt.
Als de wereld dus niet als een carousel op een kermisterrein moet worden, waar de aandacht wegloopt van de periferie, weg van de belangrijkste kwesties van het menselijk leven, moeten we de vaardigheden leren (of opnieuw leren) om onze aandacht op deze blijvende kwesties met een diepe betekenis te concentreren, die midden in de beschaving liggen. In het verleden hebben gevestigde orthodoxe gewoontes in politiek, godsdienst en cultuur er aan meegeholpen dit proces te verankeren en er leiding aan te geven, maar daar deze orthodoxe ideeën uitholden, wordt de mensheid geconfronteerd met de moeilijke taak nieuwe manieren te scheppen om centrale ideeën als Goedheid, Waarheid, Gerechtigheid en Schoonheid uit te drukken. De oude ceremonieën en rituelen die een voor iedereen geldende betekenis aan het leven gaven, moeten opnieuw gesmeed worden in het vuur van het verlichte, medelevende denken, dat niet “met waanideeën gevuld is”, maar onwrikbaar gevestigd is op het openbaren van de Zon van Betekenis. Dit betekent, dat wij tijd en prioriteit moeten geven aan meditatie in al haar vele vormen. Het denken stil leggen, of het leegmaken van fantasieën, is slechts de eerste stap naar meditatie, hoewel het soms verward wordt met het doel op zich. Indien het denkvermogen in overeenstemming met zijn ware vermogen als bemiddelaar tussen God en de mensheid moet leven, dan moet het actief gebruikt worden om in contact te komen met Goddelijke ideeën, en dan gedachtevormen scheppen waardoor deze ideeën uitgedrukt kunnen worden. Dat is het proces waardoor grote geniale werken op elk gebied - wetenschap, onderwijs, politiek, kunsten, godsdienst, enz. – altijd zijn voortgebracht. Manieren vinden om dit proces op elk terrein te voeden, en ons denken te beschermen tegen de invloed van verwarring, is een sleutel die de wereld nodig heeft.
Zie ook: http://www.wired.com/magazine/2010/05/ff_nicholas_carr/all/1
