Λόγω της κινούμενης ελεύθερα φύσης της ατμόσφαιρας, συνήθως δεν θεωρούμε την ατμοσφαιρική ρύπανση ως ένα πρόβλημα στο εσωτερικό του σπιτιού. Όμως είναι παρούσα τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, αν και με διαφορετικούς τρόπους. Ο καπνός θέτει πολλούς σε κίνδυνο στις αναπτυσσόμενες χώρες - ο καπνός από τις εσωτερικές εστίες μαγειρέματος και από το εσωτερικό φωτισμό. Επειδή η αξιόπιστη πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια σε πολλές χώρες εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα (ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση), ο φωτισμός γίνεται συχνά με λάμπες κηροζίνης και το μαγείρεμα γίνεται σε σόμπες όπου χρησιμοποιείται μια ποικιλία καυσίμων, περιλαμβανομένων του άνθρακα, της κηροζίνης, των ξύλων και των ξυλοκάρβουνων. Πέρα από ένα σημαντικό ζήτημα για την υγεία, αυτές οι μέθοδοι θέρμανσης και φωτισμού αποτελούν μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση για τις οικογένειες, όπου σύμφωνα με εκτιμήσεις υπολογίζεται ότι οι αγροτικές οικογένειες δαπανούν τουλάχιστον το 20 % του εισοδήματός τους για καύσιμα στο μαγείρεμα.

Τα καλά νέα είναι ότι η ανθρώπινη επινοητικότητα και το πνεύμα της κοινότητας επικεντρώνονται στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Στον τομέα του φωτισμού, πολλοί θα έχετε ήδη ακούσει για την απλή έμπνευση που οδήγησε τον βραζιλιάνο μηχανικό Αλφρέντο Μόζερ (Alfredo Moser) να ανοίξει τρύπες στην οροφή του και με λίγη πολυεστερική ρητίνη να στερεώσει πλαστικές φιάλες που δεν περιέχουν τίποτε περισσότερο από νερό και λίγη χλωρίνη. Το αποτέλεσμα; Δωρεάν ηλιακός φωτισμός κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ιδέα έχει έκτοτε υιοθετηθεί σε πάνω από μια ντουζίνα χώρες και οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι θα έχουν φωτισμό ένα εκατομμύριο σπίτια κατά το τρέχον έτος. Και για να αντιμετωπίσουν το θέμα του φωτισμού τη νύκτα, μια σειρά από ομάδες και άτομα βρίσκουν καινοτόμους τρόπους για να μοιραστούν την εκκολαπτόμενη τεχνολογία των ηλιακών λαμπτήρων. Στην Κένυα, η SunnyMoney, μια θυγατρική της φιλανθρωπικής οργάνωσης SolarAid του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει κάνει αρκετή πρόοδο. Αρχικά οι λαμπτήρες διανεμήθηκαν μέσω των σχολείων της περιοχής, όπου πείστηκαν οι διευθυντές των σχολείων να τους παρουσιάσουν ως κάτι που θα βοηθούσε τους μαθητές με την εργασία τους στο σπίτι. Τώρα οι λαμπτήρες πωλούνται στο εμπόριο. Επειδή η SunnyMoney υποστηρίζεται από μια φιλανθρωπική οργάνωση, μπορεί να αντέξει οικονομικά και να έχει μια μικρή απώλεια σε κάθε πώληση, έχοντας αντίθετα στόχο να διευρυνθεί η πρόσβαση με το άνοιγμα νέων αγορών. Σε όλη την Υποσαχάρια Αφρική, το αποτέλεσμα είναι να έχουν πωληθεί σχεδόν ένα εκατομμύριο λαμπτήρες. Και στην Κένυα, η καταστηματάρχης Σάλι Καϊόνι σημειώνει ότι από τότε που άρχισε να τους διαθέτει, οι άνθρωποι δεν ζητούν πλέον κηροζίνη. Στην Ουγκάντα, ο Σάιμον Λούλε επίσης αναζητούσε εναλλακτικές λύσεις για την κηροζίνη που χρησιμοποιούσαν οι παππούδες του για τον φωτισμό των σπιτιών τους. Κατόπιν διερεύνησης της δυνατότητας εισαγωγής ηλιακών λαμπτήρων από την Κίνα, αποφάσισε να φτιάξει έναν τέτοιο λαμπτήρα ο ίδιος. Χρησιμοποιώντας το YouTube, κατάφερε επιτυχώς να αποκτήσει αρκετή πείρα στα ηλεκτρονικά, ώστε να κατασκευάσει τον λαμπτήρα του, ενώ στην συνέχεια ζήτησε την οικονομική υποστήριξη του κοινού μέσω της ιστοσελίδας Indiegogo ώστε να αυξήσει την παραγωγή.

Η μαγειρική παρουσιάζει διαφορετικές προκλήσεις, καθώς είναι πιο ενεργοβόρα (καθιστώντας την ηλιακή ενέργεια λιγότερο πρακτική), και οι διάφορες χώρες παρέχουν διαφορετική προμήθεια καυσίμων κατάλληλων για σόμπες. Σε μια προσπάθεια για την αντιμετώπιση αυτών και άλλων θεμάτων, το Ίδρυμα του ΟΗΕ έχει ξεκινήσει μια σημαντική πρωτοβουλία, την Παγκόσμια Συμμαχία για Καθαρές Μαγειρικές Σόμπες. Στόχος τους είναι 100 εκατομμύρια νοικοκυριά να υιοθετήσουν καθαρές και αποδοτικές σόμπες από το 2020. Η Συμμαχία τονίζει τη ζημιά που οι τρέχουσες λύσεις μαγειρέματος προκαλούν στην υγεία και το περιβάλλον. Λόγω της σύνθετης φύσης του προβλήματος, απαιτείται μια σειρά από λύσεις, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού διεθνών προτύπων που θα επιτρέπουν την εύκολη σύγκριση των εναλλακτικών σομπών, την εκπαίδευση των γυναικών ως προς τα οφέλη και τη χρήση αυτών των μη-παραδοσιακών σομπών και την εξεύρεση τρόπων μεταφοράς εύθραυστων, βαριών αντικειμένων ως «το τελευταίο χιλιόμετρο» απομονωμένων αγροτικών κοινοτήτων. Η ‘Δυναμική Ενέργεια’, μια ΜΚΟ που συνεργάζεται με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, είναι ένας από τους οργανισμούς-εταίρους της Συμμαχίας και έχει ήδη διανείμει πάνω από 32.000 σόμπες στο Σουδάν, με περαιτέρω σχέδια να εργαστούν στην Αιθιοπία. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν πόσο τα μακροχρόνια προβλήματα της ανθρωπότητας έχουν ανυψωθεί τώρα στην φωτισμένη ατμόσφαιρα της νοήμονος συνεργασίας, όπου οι ιδέες και οι πρακτικές καινοτομίες μπορούν να κυκλοφορούν περισσότερο ελεύθερα και προς όφελος όλων.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, η θέρμανση και ο φωτισμός δεν είναι συνήθως τα αίτια ρύπων στους εσωτερικούς χώρους (αν και οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας που τα τροφοδοτούν ενδέχεται να μολύνουν την ατμόσφαιρα), αλλά αν τα συστήματα εξαερισμού έχουν κακή σχεδίαση ή δυσλειτουργούν, τότε η υγεία και η άνεση μπορούν να επηρεαστούν, οδηγώντας σε ένα εύρος συμπτωμάτων που συχνά αποκαλούνται σύνδρομο των άρρωστων κτιρίων. Άλλες πιθανές πηγές εσωτερικών ρύπων είναι η έκλυση αερίων από κάποια οικοδομικά υλικά, πτητικές οργανικές ενώσεις, όζον από ορισμένους τύπους εξοπλισμού γραφείου, μούχλες, ακόμη και το φυσικά απαντώμενο αέριο ραδόνιο. Ο κύριος τρόπος για την αντιμετώπιση αυτών των ρύπων είναι να βρούμε τρόπους για την αύξηση του ρυθμού ανταλλαγής του φρέσκου αέρα με το εξωτερικό περιβάλλον. Ενώ αυτό μπορεί να γίνει μέσω μηχανικού κλιματισμού, υπάρχει ένα αυξανόμενο κίνημα για να βρεθούν τρόποι ρύθμισης του αέρα μέσω τεχνικών εμπνευσμένων από τη φύση. Εκτός από την εξοικονόμηση ενέργειας, υπάρχει επίσης το γεγονός ότι τα μηχανικά συστήματα κλιματισμού μειώνουν τη συγκέντρωση των αρνητικά φορτισμένων ιόντων. Παρ’ όλο που η έρευνα σχετικά με την επίδραση των ιόντων στην υγεία του ανθρώπου είναι ακόμη στα σπάργανα, ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ασθενείς που εκτίθενται σε αρνητικά φορτισμένα ιόντα είναι ευδιάθετοι και έχουν μειωμένη αρτηριακή πίεση. Αντίθετα, τα άτομα που εκτίθενται σε θετικά φορτισμένα ιόντα αναπτύσσουν αίσθημα κόπωσης, ζάλη και κεφαλαλγία, αυξημένη αρτηριακή πίεση και γενική δυσφορία. Ορισμένοι άνεμοι μπορούν να μεταφέρουν μεγάλες συγκεντρώσεις θετικών ιόντων, ο Φοεν (Föhn) στην Ελβετία, ο Σάντα Άνα (Santa Ana) στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Σιρόκος (Sirocco) στη Βόρεια Αφρική, ο Σινούκ (Chinook) στα Βραχώδη Όρη και ο Σαράβ (Sharav) στη Μέση Ανατολή. Τέτοιοι άνεμοι έχουν από παλιά συσχετιστεί με μια σειρά ασθενειών, από ημικρανίες μέχρι ψύχωση. Μπορούμε να φανταστούμε ότι καθώς τα μυστήρια του ηλεκτρισμού στον αέρα αποκαλύπτονται με την πάροδο του χρόνου, τα οφέλη για την υγεία θα είναι τεράστια και θα υπάρξει μεγάλη ζωογόνηση της ανθρώπινης φυλής.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι υπολογίζεται ότι εκτίθενται στην εξωτερική ρύπανση του αέρα σε ετήσια βάση. Η αστική ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται με έως και 1 εκατομμύριο πρόωρους θανάτους και 1 εκατομμύριο προγεννητικούς θανάτους κάθε χρόνο. Η ραγδαία αστικοποίηση έχει οδηγήσει στην αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις μεγάλες πόλεις, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με ένα προσχέδιο έκθεσης του ΟΗΕ προς την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου μεταθέτουν σε αυξανόμενο ρυθμό τους ρύπους τους σε άνθρακα στην Κίνα και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες. Η μετάθεση των εκπομπών ρύπων συμβαίνει με τη μορφή των ηλεκτρονικών συσκευών όπως τα σύγχρονα τηλέφωνα (smartphones), τα φθηνά ρούχα και άλλα προϊόντα που κατασκευάζονται στην Κίνα και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες, αλλά καταναλώνονται στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Πράγματι, οι εικόνες πυκνής αιθαλομίχλης σε κινεζικές και ινδικές πόλεις γίνονται όλο και πιο σύνηθες φαινόμενο. Τόσο κακή έχει γίνει η κατάσταση, που μία βρετανική εταιρεία αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού παρουσίασε πρόσφατα προτάσεις για 'θόλους φυσαλίδες’ (bubbledomes), δημόσιες περιοχές που περικλείονται από ειδικό πλαστικό θόλο, όπου οι άνθρωποι πηγαίνοντας εκεί θα μπορούν να αναπνέουν φιλτραρισμένο αέρα. Μαζί με την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, η αύξηση της καύσης του άνθρακα και των εκπομπών ρύπων των αυτοκινήτων αποτελούν σημαντικές πηγές ρύπανσης στην Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες. Οι συνθήκες τείνουν να χειροτερεύουν κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν ένας συνδυασμός στάσιμων καιρικών συνθηκών σε συνδυασμό με αυξημένη καύση άνθρακα σε πολλές πόλεις της Ασίας μπορούν να δημιουργήσουν ρύπανση και αιθαλομίχλη που μπορεί να διαρκέσει για εβδομάδες. Ενώ οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες έχουν θέσει σε εφαρμογή μέτρα για τη μείωση αυτών των πηγών αερομεταφερόμενης ρύπανσης, αυτά δεν έχουν ακόμη εγκριθεί σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, παρόλο που η κινεζική κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να θέσει πιο αυστηρά πρότυπα ρύπανσης και να διαθέσει επαρκείς οικονομικούς πόρους για να πατάξει το πρόβλημα.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εργάζεται ακούραστα για να ενημερώνει τις κυβερνήσεις και το ευρύ κοινό για τους κινδύνους από τη ρύπανση του αέρα και μία από τις πιο επιτυχημένες εκστρατείες της ήταν ένα θέμα σχετικό με την άμεση ρύπανση του αέρα που αναπνέουμε μέσω του καπνίσματος, την οποία θα εξετάσουμε με περισσότερες λεπτομέρειες στο επόμενο άρθρο.

αρχή σελίδας ^