Παρά τις εκστρατείες για Αστική Διακυβέρνηση και Ασφαλή Ιδιοκτησία από το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για τις Ανθρώπινες Κατοικίες - UN-HABITAT, σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου αστικού πληθυσμού ζει σε τρώγλες, χωρίς πρόσβαση σε αξιοπρεπείς οικιστικές ή βασικές υπηρεσίες, σε γειτονιές όπου οι ασθένειες, ο αναλφαβητισμός και το έγκλημα είναι ανεξέλεγκτα.1 Επιπλέον, συνειδητοποιούμε ότι οι πόλεις γίνονται πιο ευάλωτες στα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ ταυτόχρονα οι παραγκουπόλεις εξαπλώνονται σε περιοχές ευάλωτες σε πλημμύρες, κατολισθήσεις, βιομηχανική μόλυνση και άλλους κινδύνους.2
Σύμφωνα με τον Daniel Biau, Διευθυντή του Τμήματος Περιφερειακής και Τεχνικής Συνεργασίας του UN-HABITAT, «Οι παραγκουπόλεις είναι οικονομικά χρήσιμες, μια αντανάκλαση του αστικού κοινωνικού χάσματος και θεμέλιο της ανθρώπινης προσαρμοστικότητας... δεν είναι μια αποτυχία της αγοράς, αλλά μια επιτυχία της αγοράς...». Οι παραγκουπόλεις στεγάζουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου αστικού πληθυσμού και ενώ αποτελούν κυρίως την φυσική έκφραση της αστικής φτώχιας, ωστόσο επιτρέπουν στους ανθρώπους να στεγαστούν πιο φθηνά. Γι’ αυτό, πριν αποτελέσουν πρόβλημα, μπορεί να υποστηριχθεί ότι είναι μια λύση σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της οικονομικής ανάπτυξης. Ήταν μια λύση στο βικτωριανό Λονδίνο και είναι μια λύση σήμερα στο Μουμπάι , στη γειτονιά Νταράβι.
Οι παραγκουπόλεις ποικίλουν στα διάφορα μέρη του κόσμου και κάποιες περιοχές είναι πολύ πυκνοκατοικημένες, ενώ άλλες λιγότερο. Αποτελούν ωστόσο εκδήλωση κοινωνικής αδικίας καθώς οι φτωχοί εξαιρούνται και δεν απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα της αστικής ζωής. Ωστόσο οι φτωχοί των πόλεων, που γίνονται ειδικοί στην επιβίωση σε ένα συχνά εχθρικό περιβάλλον, μπορούν να γίνουν δυναμικοί και ενεργητικοί επιχειρηματίες, δημιουργώντας τις δικές τους ευκαιρίες απασχόλησης και σχηματίζοντας κοινότητες για να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους, μεταμορφώνοντας έτσι το περιβάλλον τους.3
Η πρόκληση για τη θεραπεία του αστικού κοινωνικού χάσματος είναι τεράστια, αλλά υπάρχουν πολλοί όμιλοι και Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) στον κόσμο που το αντιμετωπίζουν, στους οποίους περιλαμβάνονται τα παρακάτω παραδείγματα:
Η Διεθνής των Κατοίκων των Παραγκουπόλεων (Slum Dwellers International - SDI), που πρόσφατα προσχώρησαν στο Σχέδιο Συμμαχίας Πόλεων (Cities Alliance project) του UN-Habitat. Είναι ένα διεθνές δίκτυο φτωχών κατοίκων των πόλεων, οργανωμένων σε Ομοσπονδίες, και περιλαμβάνουν από κατοίκους των πεζοδρομίων στο Μουμπάι μέχρι τους κατοίκους καλυβιών στη Νότια Αφρική. Η οργάνωση SDI επιδιώκει να συνεργαστεί με κυβερνήσεις και κρατικούς οργανισμούς με σκοπό να βοηθήσει τους πιο περιθωριοποιημένους και ευάλωτους ανθρώπους να εξασφαλίσουν ιδιοκτησία, και να προσφέρει αξιοπρεπή και οικονομικά ανεκτή στέγαση στις πόλεις. Εχει εκατομμύρια μέλη σε 24 χώρες, που κυμαίνονται τοπικά από ομάδες λίγων εκατοντάδων στη Ζάμπια μέχρι και πάνω από ενάμισι εκατομμύριο στην Ινδία. Η στρατηγική της SDI έχει και αντιπάλους, που υποστηρίζουν ότι εργάζεται πολύ στενά με καταπιεστικά καθεστώτα, δίνοντάς τους διαπιστευτήρια. Ωστόσο το αντεπιχείρημα είναι ότι η συνεργασία φέρνει αποτελέσματα.4
Ο Ασιατικός Συνασπισμός για τα Δικαιώματα Στέγασης (Asian Coalition for Housing Rights) είναι ένα περιφερειακό δίκτυο ριζοσπαστικών κοινωνικών οργανώσεων που ενδιαφέρονται για την αστική φτώχια. Ένα παράδειγμα της εργασίας τους είναι το Πρόγραμμα Κοινωνικής Αναβάθμισης Μπάαν Μανκόνγκ, που υλοποιείται σε 226 πόλεις. Υπάρχουν περίπου 500 προγράμματα που καλύπτουν ανθρώπους από 957 κοινότητες σε 75 επαρχίες. Επικεντρώνεται στην διασφάλιση τίτλων ιδιοκτησίας και στη συλλογική εκμίσθωση γης ή ιδιοκτησία γης από συνεταιρισμούς για κοινότητες που προηγουμένως αντιμετώπιζαν το φάσμα της έξωσης: για παράδειγμα, μια παρόδια κοινότητα που απειλείτο με έξωση ενώθηκε με άλλες για να αγοράσουν από κοινού γη εκεί κοντά, με κοινοτικό δάνειο.5
Το Ίδρυμα για την Οικοδόμηση και την Κοινωνική Στέγαση (Building and Social Housing Foundation - BSHF), είναι ένας ανεξάρτητος οργανισμός έρευνας, που εργάζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και διεθνώς, προωθώντας την αειφόρο ανάπτυξη και την καινοτομία στη στέγαση. Η έρευνά του αντιμετωπίζει μια ποικιλία σύγχρονων στεγαστικών θεμάτων παγκοσμίως. Ένα θέμα που αντιμετωπίστηκε πρόσφατα αφορά τα δικαιώματα των Αθίγγανων και των Περιπλανώμενων, που αντιμετωπίζουν εκτεταμένες διακρίσεις καθώς εκτιμάται ότι έχουν τις πιο φτωχές συνθήκες ζωής από κάθε άλλη εθνική ομάδα μέσα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Ιούνιο του 2007 το BSHF οργάνωσε μία συμβουλευτική σύσκεψη, «σε μια συνάντηση ανθρώπων με εμπειρία και εξειδίκευση, για να βοηθήσουν, να εντοπίσουν και να αναπτύξουν ιδέες και πρακτικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα».
Πρόσφατα, μια ακόμη τέτοια πρωτοβουλία υπήρξε η Διεθνής Επίσκεψη Μελέτης προς την Στεγαστική Εταιρία του Γιοχάνεσμπουργκ - νικήτριας του Παγκόσμιου Βραβείου Κατοικίας του 2006 - προκειμένου τα μέλη της να αποκτήσουν μια σε βάθος κατανόηση των τεχνικών τους, των στρατηγικών και των προσεγγίσεων διαχείρισης έργου, τις οποίες χρησιμοποιούν για να προσαρμόσουν και να ξαναχρησιμοποιήσουν κτίρια στο κέντρο της πόλης για μικτή ιδιοκτησία, ανεκτού επιπέδου ενοικιαζόμενες κατοικίες, αναπλάθοντας παράλληλα την περιβάλλουσα περιοχή.6
Μολονότι διεθνώς γίνεται παραδεκτή η ανάγκη που υπάρχει να αντιμετωπιστεί η αστική φτώχεια, χρειάζεται να γίνουν πολλά σε επίπεδο κάθε χώρας, ειδικά στις λιγότερο αναπτυγμένες, οι οποίες αστικοποιούνται ταχύτατα χωρίς επαρκείς θεσμοθετημένους πόρους. Η λύση απαιτεί πολιτική βούληση και θετική δράση καθώς και ολιστική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα, περιλαμβανομένων του οικονομικού, του στεγαστικού, της τοπικής διακυβέρνησης και της απασχόλησης. Τότε μόνο η διαιρεμένη πόλη θα γίνει πιο ενιαία και περιεκτική πόλη.7
- Πληροφορίες από τον ιστότοπο του UN-HABITAT, www.unhabitat.org
- UN-HABITAT Παγκόσμια Αναφορά για τις Ανθρώπινες Κατοικίες 2007 (Global Report on Human Settlements 2007). Πρόλογος από τον Ban Ki-moon, Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
- Από το: Τρία πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε για τις παραγκουπόλεις (Three things we should know about slums), διαθέσιμο στο www.unhabitat.org
- www.sdinet.org
- www.achr.net
- www.bshf.org
- Βλέπε 3.
