Η ατμόσφαιρα της Γης μας διαχωρίζει από τα θαύματα του κόσμου μέσω ενός στρώματος αερίων, ενός πέπλου το οποίο φαίνεται πολύ λεπτό και εύθραυστο όταν αναλογιστούμε την απεραντοσύνη και την φαινομενική εχθρότητα του σύμπαντος. Ωστόσο αυτό ακριβώς το πέπλο είναι μια από τις πρωταρχικές πηγές της ζωής, η πηγή της αναπνοής, του αέρα. Πόσο εύκολα θεωρούμε δεδομένο το γεγονός ότι περιτριγυριζόμαστε από ένα αόρατο μείγμα αερίων τα οποία είναι κρίσιμα για την ύπαρξη όλων των μορφών της ζωής. Ο αέρας είναι αύλος όταν βρίσκεται σε ηρεμία, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια μεγάλη δύναμη όταν βρίσκεται σε κίνηση, η οποία μπορεί να δώσει μορφή σε τοπία και να καταστρέψει πόλεις. Συγκεκριμένα εποχιακά καιρικά μοτίβα και μοτίβα του ανέμου έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης κουλτούρας. Ποιός για παράδειγμα, θα μπορούσε να αναλογιστεί την Ινδία χωρίς την εποχή των μουσώνων; Οι άνεμοι και ο καιρός είναι εκφράσεις των μεγάλων κύκλων της ενέργειας και της ύλης που κινητοποιούν τα πλανητικά οικοσυστήματα. Η ατμόσφαιρα επομένως είναι ένας μεγάλος διευκολυντικός παράγοντας για την κυκλοφορία. Μέσα στην ατμόσφαιρα, οι βασικοί κύκλοι είναι εκείνοι του νερού, του οξυγόνου, του διοξειδίου του άνθρακα και τέλος του αζώτου. Όλοι αυτοί οι κύκλοι παρακολουθούνται συστηματικά από έναν μεγάλο άριθμό δορυφόρων και μετεωρολογικών σταθμών, με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο μέσω του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO).
ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ
Η κυκλοφορία είναι η βάση της ζωής. Όπως οι άνεμοι πνέουν ελεύθερα στη επιφάνεια της Γης, έτσι κυκλοφορεί και ο αέρας στους πνεύμονες, και το αίμα στις φλέβες. Με αυτόν τον τρόπο αναπαρίσταται συμβολικά μια συμπαντική αλήθεια, ότι η ελεύθερη κυκλοφορία είναι ο δρόμος προς την υγεία και όχι η συσσώρευση/συμφόρηση σε ένα μέρος του συστήματος που έχει σαν επακόλουθο την αναπόφευκτη έλλειψη σε ένα άλλο. Τα οικονομικά και πολιτικά μας συστήματα θα έπρατταν ορθά εάν λάμβαναν υπόψη αυτή την τόσο απλή μα βαθιά αλήθεια. Ο Υδροχόος είναι ένα ζώδιο του αέρα και λέγεται ότι είναι συνδεδεμένο με τις αρχές της παγκοσμιότητας και του μερισμού, τις οποίες ο φυσικός αέρας ενσαρκώνει τόσο ξεκάθαρα. Καθώς κινούμαστε σταδιακά προς την Εποχή του Υδροχόου, θα 'πρεπε να περιμένουμε την εκδήλωση αυτών των αρχών με αυξανόμενη σαφήνεια και δυναμισμό σε όλους μας τους θεσμούς.
«Η άντληση της ζωική πνοής, ο μερισμός του αέρα με όλα τα άλλα ανθρώπινα όντα, υποδηλώνει τόσο ένα ατομικό κέντρο ζωής όσο και συμμετοχή στη γενική ζωή όλων» (Αλίκη Μπέιλι, Εσωτερική Θεραπευτική 130 – πλάγια αρίθμηση).
ΤΑ ΣΥΝΝΕΦΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ
O πλέον εμφανής φυσικός κύκλος είναι αυτός του νερού. Η θερμότητα του ήλιου έχει σαν αποτέλεσμα την εξάτμιση και σε συνδυασμό με την περιστροφή της Γης, παράγει τους ανέμους που μεταφέρουν τα σύννεφα στο σημείο εναπόθεσής τους, τροφοδοτώντας έτσι τις λίμνες και τα ποτάμια ολόκληρου του κόσμου. Όλοι μας βιώνουμε άμεσα τις επιπτώσεις της βροχής και αναγνωρίζουμε την σημασία της για τους ζωικούς κύκλους όλων των πλασμάτων. Επειδή η λειτουργία των κύκλων του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι άμεσα ορατή, είναι ευκολότερο να συνεχίζουμε να αγνοούμε την σημασία τους παρά το ότι η επιστήμη τώρα συγκεντρώνεται εντονότερα πάνω τους, δεδομένης της προφανούς σημασίας τους στην συζήτηση για την κλιματική αλλαγή. Αυτοί οι δύο κύκλοι συνυφαίνονται στενά με τη μεσολάβηση του πυρός, καθώς το οξυγόνο αποτελεί βασικό συστατικό για την καύση και πολλές ουσίες που περιέχουν άνθρακα παράγουν διοξείδιο του άνθρακα με την καύση τους. Πράγματι, με απλά λόγια, η αναπνοή είναι μια μορφή βραδείας καύσης που τροφοδοτείται από τους υδατάνθρακες (όπως η ζάχαρη και το άμυλο) στο φαγητό. Η φωτοσύνθεση δε, είναι μία αντίστροφη καύση όσον αφορά το αποτέλεσμα, με την πρόσληψη διοξειδίου του άνθρακα και την μετατροπή του και πάλι σε υδατάνθρακες με την παράλληλη αποδέσμευση οξυγόνου [2]. Έτσι, το το ζωικό και το φυτικό βασίλειο εμπλέκονται σε βάθος στους δύο αυτούς κύκλους. Ωστόσο, μεγάλο μέρος της τρέχουσας συζήτησης σχετικά με την κλιματική αλλαγή έχει προκληθεί από τις εντατικές και εκτεταμένες παρεμβάσεις της ανθρωπότητας σε αυτούς τους κύκλους, κυρίως μέσω της καύσης ορυκτών καυσίμων.
Δεν είναι ανάγκη να επαναλάβουμε τις λεπτομέρειες για την κλιματική αλλαγή εδώ, όλοι οι ενδιαφερόμενοι πολίτες γνωρίζουν σε γενικές γραμμές αυτά τα ζητήματα. Ένα πράγμα που αξίζει να εξεταστεί ωστόσο, είναι ότι τα φυσικά και βιολογικά συστήματα που προσπαθούν να μοντελοποιήσουν οι επιστήμονες και στα οποία βασίζουν τις προβλέψεις τους, είναι πολύπλοκα, λεπτοφυή και τεράστιας έκτασης. Τα μοντέλα δε, όπως π.χ. της σύγχρονης αστρονομίας, βασίζονται σε υποθέσεις που μπορεί να μην είναι τόσο κοντά όσο φαίνεται στην αλήθεια. Ενώ η επιστήμη υποτίθεται πως είναι μια ήρεμη αναζήτηση για την αλήθεια του φυσικού κόσμου, διεξάγεται παρ’ όλα αυτά από ανθρώπους με ελαττώματα που ίσως έχουν τις δικές τους προκαταλήψεις. Είναι αμφίβολο δε ότι η επιστήμη γνωρίζει τα πάντα σχετικά με τις μεταβολές των κύριων συστημάτων υποστηριξης της ζωής της Γης: η εσωτερική σκέψη προτείνει ότι το κλίμα του πλανήτη δέχεται επιρροές που δεν γίνονται ακόμη αποδεκτές από την επιστήμη, συμπεριλαμβανομένης της επιρροής της ανθρώπινης σκέψης. Αυτό δεν ισοδυναμεί με τον καθολικό σκεπτικισμό απέναντι σε όλες τις επιστημονικές δηλώσεις ή απέναντι σε όσες αφορούν την κλιματική αλλαγή: είναι μάλλον μια πρόταση για μια γενναία, ανοιχτόμυαλη στάση απέναντι σε κάθε εξήγηση, σε συνδυασμό με ένα νου με διάκριση και με μια βαθιά ταπεινοφροσύνη μπροστά στα μυστήρια της Φύσης.
Είτε η τωρινή συναίνεση για την κλιματική αλλαγή και τον αιτιώδη ρόλο του διοξειδίου του άνθρακα είναι ολότελα ορθή, είτε όχι, το κύριο μάθημα αυτής της κρίσης για την ανθρωπότητα είναι σίγουρα η ανάγκη να μάθουμε έναν πολύ σοφότερο και δικαιότερο τρόπο προσέγγισης στη χρήση των πόρων του πλανήτη, εκ μέρους όλων των βασιλείων της φύσης. Και υπάρχει πράγματι ελπίδα ότι ακριβώς αυτό εκφράζεται, έστω και με αργούς ρύθμους, μέσα από τις συζητήσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή [IPCC] (που συγχρηματοδοτείται από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό [WMO] και το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών) και τις επακόλουθες διαπραγματεύσεις που διεξάγονται μεταξύ κυβερνήσεων. Η επικείμενη [2009] διάσκεψη στην Κοπεγχάγη τον Δεκέμβριο θα είναι άλλο ένα ορόσημο σε αυτή τη διαδικασία. Καλό θα είναι να μετριάζουμε την ανησυχία μας με την πεποίθηση ότι τα πράγματα κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, για την περίπτωση που τα αποτελέσματα δεν θα είναι αυτά που όλοι ελπίζουν. Είναι εύκολο να απογοητευτούμε όταν μια συνάντηση δεν επιλύσει τα πάντα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε το απέραντο δίκτυο συμπληρωματικών συναντήσεων και ανεπίσημων διαπραγματεύσεων, στα οποία στηρίζεται κάθε μεγάλη διάσκεψη και τα οποία θα συνεχιστούν και μετά την εκδήλωση. Μέσα από αυτές τις σχεδόν αδιάκοπες επαφές, η ανθρωπότητα παλεύει σιγά-σιγά προς το φως μιας περισσότερο φωτισμένης στάσης προς τα άλλα βασίλεια, η οποία τα θεωρεί ως υπάρξεις που αντίστοιχα αξίζουν σεβασμό και κατανόηση και όχι ως παθητικούς πόρους προς κατανάλωση [3].
Μπορεί να φαίνεται παράξενο σε μερικούς το ότι απαριθμούμε ως σημαντικό και τον κύκλο του αζώτου γιατί δεν παίζει από ότι γνωρίζουμε κανένα ρόλο στην αναπνοή ή τη φωτοσύνθεση. Ωστόσο, το άζωτο, με τη μορφή νιτρικών, πρωτεϊνών και αμινοξέων, είναι ζωτικής σημασίας για τη διατροφή των ζώων και των φυτών. Πώς βρίσκει το δρόμο του προς αυτούς τους οικολογικούς κύκλους το άζωτο του αέρα; Η απάντηση βρίσκεται κυρίως στο έδαφος, όπου ελεύθερα βακτήρια ή σε συνδυασμό με φυτά, μετατρέπουν το άζωτο σε μορφές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Έτσι, τα ζώα αντλούν όλο τους το άζωτο από το φυτικό βασίλειο. Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στην μετατροπή του αζώτου είναι οι κεραυνοί. Και δεδομένης της σημασίας του αζώτου για την θρέψη, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ανθρωπότητα εκβιομηχάνισε τη διαδικασία μετατροπής του. Ωστόσο, όπως και στην περίπτωση των άλλων ατμοσφαιρικών κύκλων, αυτό οδήγησε σε προβλήματα υπερβολικής χρήσης, σε αυτή την περίπτωση των νιτρικών λιπασμάτων. Για άλλη μια φορά, φαίνεται ότι η ανθρωπότητα ανακαλύπτει ότι είναι επείγουσα ανάγκη να μάθει να ασκεί ένα μέτρο αυτοσυγκράτησης στην παρέμβασή της στους φυσικούς κύκλους, δεδομένης της περιορισμένης κατανόησής μας για το ανεπαίσθητο και την πολυπλοκότητά τους.
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΑΣΠΙΔΑ
Η ατμόσφαιρα δεν αποτελεί μόνο μια βασική κινητήρια δύναμη για την πλανητική κυκλοφορία. Αποτελεί επίσης και ασπίδα προστασίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακούσει για το στρώμα του όζοντος και γνωρίζουν ότι μας προστατεύει από ορισμένες επιβλαβείς συνέπειες του υπεριώδους φωτός (UV). Η ανίχνευση της τρύπας του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική, η σύνδεσή της με τους χλωροφθοράνθρακες (CFC) και η διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος έχουν γίνει μέρος της πρόσφατης ιστορίας της εποχής μας. Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, μια διεθνής συμφωνία για τη σταδιακή κατάργηση της παραγωγής ορισμένων χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον, είναι «ίσως η πιο επιτυχημένη διεθνής συμφωνία μέχρι σήμερα», σύμφωνα με τον πρώην Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν. Αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα της βασικής αξίας του Υδροχόου, εκείνης του μερισμού, σε αυτή την περίπτωση της επιστημονικής γνώσης και της πολιτικής ευθύνης. Το ενδιαφέρον είναι ότι το όζον δημιουργείται στην πραγματικότητα από την ίδια ακτινοβολία, την υπεριώδη ακτινοβολία, απέναντι στην οποία στην συνέχεια αποτελεί θωράκιση. Και το στρώμα του όζοντος δεν είναι το μόνο προστατευτικό μέσο που υπάρχει στην ατμόσφαιρα. Πάνω από το στρώμα του όζοντος βρίσκεται η ιονόσφαιρα, ένα στρώμα που επίσης παρέχει προστασία από τις διάφορες μορφές επιβλαβούς ακτινοβολίας, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ζωτικό ηλεκτρικό σύνδεσμο με το ευρύτερο ηλιακό σύστημα.
ΓΕΦΥΡΑ
Τώρα, εμφανίζονται ενδείξεις ότι η ιονόσφαιρα συνδέεται τόσο με τους κεραυνούς στις καταιγίδες (που συμβαίνουν πολύ χαμηλότερα από αυτήν), όσο και με τα ηλεκτρικά φαινόμενα της μαγνητόσφαιρας, μιας περιοχής που εκτείνεται πολύ ψηλότερα από την ιονόσφαιρα και στην οποία κυριαρχεί το μαγνητικό πεδίο της Γης και η αλληλεπίδρασή του με ηλιακά σωματίδια που είναι γνωστά ως ηλιακός άνεμος και διαπλανητικό μαγνητικό πεδίο. Το μαγνητικό πεδίο της Γης διοχετεύει τον ηλιακό άνεμο προς την ιονόσφαιρα στον βόρειο και νότιο πόλο, δημιουργώντας το σέλας με τη μαγευτική ομορφιά του. Τα χρώματα δημιουργούνται στο σέλας μέσω του ηλεκτρικού ιονισμού διαφόρων αερίων στην ατμόσφαιρα, όπως και σε μια λάμπα φθορισμού. Και τώρα φαίνεται ότι υπάρχει περιοδική αλληλεπίδραση μεταξύ μαγνητόσφαιρας και ιονόσφαιρας σε ολόκληρη την επιφάνεια της Γης, όχι μόνο στους πόλους. Οι βαθύτερες προεκτάσεις αυτής της ηλεκτρικής σύνδεσης αναλύονται περαιτέρω στο επόμενο άρθρο.
1. Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση μαζί με την UNESCO γιορτάζουν το 2009 ως Διεθνές Έτος Αστρονομίας. Έχουν οργανωθεί πολλές εκδηλώσεις σε «μια παγκόσμια προσπάθεια να βοηθήσουμε τους πολίτες του κόσμου να ανακαλύψουν εκ νέου τη θέση τους στο Σύμπαν μέσα από τον ουρανό την ημέρα και την νύχτα και έτσι να έρθουν σε επαφή με μια προσωπική αίσθηση θαύματος και ανακάλυψης». Ένας περαιτέρω στόχος είναι να εκπαιδευτεί το κοινό σχετικά με το «πώς η επιστημονική γνώση μπορεί να συμβάλει σε μια πιο δίκαιη και ειρηνική κοινωνία».
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε www.astronomy2009.org/general/about/ (στα αγγλικά).
2. Όσον αφορά την φωτοσύνθεση, το γεγονός ότι μπορεί να αφαιρέσει το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και να μετατρέψει το διοξείδιο σε υδατάνθρακα για τη διάρκεια ζωής του φυτού, εξηγεί γιατί η φύτευση δέντρων θεωρείται ως ένας τρόπος εξισορρόπησης ή αντιστάθμισης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από άλλες πηγές, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων.
3. Ένα από τα κύρια θέματα της διαλογιστικής πρωτοβουλίας της Παγκόσμιας Καλής Θέλησης «ο Κύκλος των Διασκέψεων» είναι η ιδέα της «Κηδεμονίας της Γης». Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε το τελευταίο άρθρο (στα αγγλικά).
Η ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ ΕΙΝΑΙ... το οξυγόνο της παγκοσμιότητας.
