ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Η ενέργεια είναι εκείνος ο μυστηριώδης παράγοντας που θέτει όλες τις δημιουργημένες μορφές σε σχηματισμούς κίνησης. Στην περίφημη εξίσωση E = mc2 του Αϊνστάιν δείχνεται η άμεση σύνδεσή της με την ύλη, όπου μπορούμε να πούμε ότι η ύλη είναι «παγωμένη» ενέργεια, ενέργεια η οποία είναι συνυφασμένη με μια σχετικά στατική κατάσταση. Οι διάφορες καταστάσεις της ύλης αποκαλύπτουν μια αυξανόμενη τάση να ανταποκρίνονται και να ενσωματώνουν ενέργεια – από την ακίνητη και στερεή, μέσω των κινούμενων υγρών και αερίων, στα πολύπλοκα σχήματα κίνησης που βρίσκονται στο πλάσμα. Σύμφωνα με την επικρατούσα τάση της επιστήμης, η φυσική ενέργεια δεν μπορεί να δημιουργηθεί ή να καταστραφεί, πράγμα που υποτίθεται ότι εμποδίζει την ύπαρξη μηχανών αέναης κίνησης. Αλλά, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα, αν αυτή η προοπτική, η οποία βασίζεται κατά μεγάλο μέρος στα φυσικά επίπεδα της ύπαρξης, είναι εγγενώς τυφλή στην αληθινή πηγή και προέλευση της ενέργειας και της κίνησης.
Σύμφωνα με την παράδοση της προαιώνιας σοφίας, ολόκληρο το εκδηλωμένο σύμπαν –ο κόσμος, το ηλιακό σύστημα, τα ανθρώπινα όντα, τα διάφορα βασίλεια της φύσης– αποτελείται όχι μόνο από παγωμένη φυσική ενέργεια ή ύλη, αλλά εκδηλώνεται, επίσης, και μέσω ενός υποκείμενου λεπτοφυούς ενεργειακού σώματος ή πεδίου, που μερικές φορές ονομάζεται αιθερικό και είναι το πραγματικό όχημα της συνείδησης. Ενώνει όλες τις φαινομενικά ξεχωριστές μορφές και αποτελεί τη βάση κάθε σχέσης, ενώ, μπορεί, επίσης, να είναι το αληθινό σημείο προέλευσης του συνόλου της φυσικής ενέργειας. Παρότι η καθιερωμένη επιστήμη μπορεί να παραμένει επιφυλακτική, διακρίνεται μια δυναμική εντός ορισμένων επιστημονικών κύκλων που θεωρούν ως πραγματικό ένα συμπαντικό ενεργειακό πεδίο μιας τέτοιας λεπτοφυούς μορφής. Αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό στην διαδικτύωση των επιστημόνων που εργάζονται επάνω στις ιδέες ενός ηλεκτρικού σύμπαντος, εξερευνώντας τους μορφικούς συντονισμούς και την κβαντική συνοχή. Οι διδασκαλίες της σοφίας, ανά τους αιώνες, βεβαιώνουν ότι ζούμε μέσα σε έναν ωκεανό ενεργειών και, ότι, εμείς οι ίδιοι είμαστε ένα ευαίσθητα συντονισμένο σύστημα αλληλεπιδρόμενων ζωτικών δυνάμεων. Ως εκ τούτου, το αιθερικό σώμα δεν είναι τίποτε άλλο από ρεύματα αιθερικής ενέργειας, υφασμένα σε μια σχετικά σταθερή μορφή. Η λειτουργία του είναι να λαμβάνει και να μεταδίδει ενεργειακά ερεθίσματα διαφόρων ποιοτήτων και να παρασύρεται σε δραστηριότητα από αυτές τις ώσεις. Παρέχει την αναγκαία βάση για τους διάφορους τύπους και επίπεδα τηλεπαθητικής αλληλεπίδρασης, καθώς και για κάθε μορφής υποκειμενικό έργο και σχέση μεταξύ ατόμων και ομάδων. Το αιθερικό σώμα παρέχει, επίσης, τον σύνδεσμο μεταξύ των ψυχικών και συναισθηματικών παρορμήσεων και του κόσμου της εξωτερικής φυσικής μορφής. Μέσω του πλέγματος του αιθερικού σώματος, οι ενέργειες συνεχώς κυκλοφορούν, διαμορφώνοντας και καθορίζοντας την εξωτερική έκφραση, τις δραστηριότητες και τις ποιότητες κάθε μορφής ζωής. Αυτό ισχύει για την ατομική ανθρώπινη ύπαρξη, για τις ομάδες, για την ανθρωπότητα στο σύνολό της, για τον πλανήτη και ακόμα πάρα πέρα. (Η δραστηριότητα υπηρεσίας των Τριγώνων, στενά συνυφασμένη με την Παγκόσμια Καλή Θέληση, εργάζεται άμεσα με αυτήν την αναγνώριση ενός υποκείμενου αιθερικού δικτύου, επιζητώντας να του προσδώσει την ποιότητα της ενέργειας της καλής θέλησης).
Αναγνωρίζοντας ότι η φυσική ενέργεια βρίσκεται ενσωματωμένη μέσα σε πιο λεπτοφυείς ενέργειες και είναι, ταυτόχρονα, το αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών, μπορεί να ερμηνεύσει τη δυνατότητα που έχουν οι τεχνολογίες να προσεγγίζουν άμεσα αυτές τις λεπτότερες αιθερικές ενέργειες και να τις υποβιβάζουν σε φυσική ενέργεια. Διάφορες ομάδες πειραματίζονται με συσκευές που μπορούν, ίσως, να το κάνουν αυτό και απομένει να δούμε αν οι προσπάθειές τους αποφέρουν καρπούς στο άμεσο μέλλον. Αν όντως, αυτό γίνει, ολόκληρος ο πολιτισμός μας και ο τρόπος ζωής μας είναι πιθανό να μεταμορφωθούν τελείως, διότι η πρόσβαση στην ενέργεια είναι απαραίτητη για σχεδόν κάθε δραστηριότητα που ασκούν οι άνθρωποι. Πράγματι, χωρίς συνεχή πρόσβαση σε πηγές ενέργειας, ο σύγχρονος πολιτισμός μας πολύ γρήγορα θα συνθλιβόταν, όπως απεικονίζεται στα ζοφερά σενάρια των μετα-αποκαλυπτικών διηγημάτων επιστημονικής φαντασίας.
Μέχρι τώρα, η ανθρωπότητα έχει ανακαλύψει όλο και πιο ευρηματικούς τρόπους να χρησιμοποιεί διάφορους φυσικούς πόρους, για να θέτει σε λειτουργία τις τεχνολογίες της. Ωστόσο, η δίψα μας για ενέργεια αποβαίνει πλέον μια σημαντική πρόκληση για το κοινό μας μέλλον. Σε μία πρόσφατη συνάντηση ερωταπαντήσεων, ο Μπιλ Γκέιτς (Bill Gates) τόνισε: «Ελπίζω κάποιοι στην ηλικία σας να ασχοληθούν με την ανάγκη της καινοτομίας στον τομέα της ενέργειας. Τα περισσότερα πρωτοποριακά πράγματα γίνονται από νέους και αυτό που χρειάζεται είναι να καταπλήξουμε τους ανθρώπους με νέες ιδέες. Η αξία της φθηνότερης ενέργειας είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί». Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν, επί του παρόντος, αξιόπιστη, ασφαλή και οικονομικά προσιτή πρόσβαση στην ενέργεια. Είναι πολύ φυσικό να ελπίζουν και να αναμένουν ότι αυτό θα αλλάξει: αλλά αν κάθε ανθρώπινο ον κατανάλωνε ενέργεια με τον ρυθμό που τώρα αυτή καταναλώνεται στις πλήρως αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες, τα περιβαλλοντικά μας προβλήματα θα ήσαν εντελώς συντριπτικά. Όπως έχουν τα πράγματα, υπάρχουν ορισμένοι που πιστεύουν ότι μπορεί να έχουμε ήδη περάσει τα όρια του κινδύνου, τα σημεία χωρίς επιστροφή, τα οποία θα αλλάξουν τον πλανήτη μας αμετάκλητα προς το χειρότερο. Πώς, λοιπόν, θα ικανοποιηθούν οι θεμιτές φιλοδοξίες των ενεργειακά φτωχών, παρά το γεγονός ότι οι σημερινές ενεργειακές πολιτικές και τεχνολογίες μας είναι πολύ επικίνδυνο να συνεχιστούν; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα είναι μια καθοριστική πρόκληση του εικοστού πρώτου αιώνα και είναι μία πρόκληση με την οποία ασχολούνται επισταμένα τα Ηνωμένα Έθνη. Αυτό το θέμα εξετάζεται περαιτέρω στο Ενέργεια για Όλους. Και ενώ η πρόσβαση σε «δωρεάν» ενέργεια από αιθερικές πηγές θα μπορούσε να μετριάσει το πρόβλημα σε κάποια θέματα, θα μπορούσε να το χειροτερέψει σε άλλα. Τί θα έκαναν τα άτομα, οι ομάδες και τα έθνη, εάν η ενέργεια ξαφνικά γινόταν ουσιαστικά ελεύθερη; Η διερεύνηση μερικών από τις πολλές συνέπειες είναι το θέμα του Απελευθερώνοντας το Τζίνι: Δωρεάν Ενέργεια;
Ενέργεια για Όλους
Το 1940, γράφοντας το βιβλίο, Προβλήματα της Ανθρωπότητας, η Αλίκη Μπέιλη επισήμανε ότι ο κόσμος ήταν στα πρόθυρα μιας νέας οικονομικής εποχής. Μετά την απελευθέρωση της ενέργειας του ατόμου, η πυρηνική ενέργεια παρείχε νέες δυνατότητες, ώστε η ηλεκτρική ενέργεια να είναι παγκόσμια διαθέσιμη σε όλους, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Το ζήτημα ήταν να πάψει πλέον ο άνθρακας και το πετρέλαιο να είναι απαραίτητα για τη θέρμανση, το φωτισμό και τη μεταφορά και, οι παλιές οικονομικές αντιλήψεις και τα πρότυπα διαβίωσης, τελικά, να παρέλθουν καθώς η νέα πηγή ενέργειας θα παρείχε τη δυνατότητα στους ανθρώπους καλής θέλησης να δομήσουν μια οικονομία μερισμού.
Ταυτόχρονα, το βιβλίο προειδοποιούσε ότι τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, συνδεδεμένα με αυτό που σήμερα θεωρούμε ως τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων, θα εμπόδιζαν τις προσπάθειες για την παροχή εναλλακτικών πηγών ενέργειας: «θα πολεμήσουν μέχρις εσχάτων, ώστε να αποτρέψουν τις νέες πηγές πλούτου να είναι επωφελείς σε άλλους».
Ανασκοπώντας αυτό το όραμα των μελλοντικών δυνατοτήτων, υπό το φως των σημερινών δεδομένων, τρία πράγματα είναι σαφή. Πρώτον, οι βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων διατήρησαν, για πάνω από 60 χρόνια, με τεράστια επιτυχία τη θέση τους ως κύριοι πάροχοι ενέργειας, τροφοδοτώντας τον σύγχρονο βιομηχανικό πολιτισμό. Κατέληξαν, μάλιστα, να γίνουν μερικές από τις πιο κυρίαρχες πολυεθνικές εταιρείες της εποχής μας. Δεύτερον, η πυρηνική ενέργεια αναπτύχθηκε και έγινε σημαντική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας σε διάφορες χώρες. Δεν πρόκειται, όμως, για την δυνητική πηγή ενέργειας χαμηλού κόστους που παρουσιάστηκε στα Προβλήματα της Ανθρωπότητας, και για διάφορους λόγους, η πυρηνική ενέργεια που βασίζεται στην σχάση δεν θεωρείται πλέον επιθυμητή πηγή για μελλοντικές ανάγκες ενέργειας από μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ, οι τεχνολογίες που βασίζονται στην πυρηνική σύντηξη, αν και θεωρητικά δυνατές, παραμένουν ακόμη μια πρόκληση ή ένα όνειρο προς εκπλήρωση. Οι λόγοι για μειωμένη υποστήριξη της πυρηνικής ενέργειας περιλαμβάνουν το υπερβολικά υψηλό κόστος κατασκευής και παροπλισμού των μονάδων πυρηνικής ενέργειας, τους κινδύνους της ακτινοβολίας όπως προέκυψαν από τις καταστροφές του Τσερνομπίλ και της Φουκουσίμα, ενώ δεν λείπουν οι ανησυχίες για παραβιάσεις της ασφάλειας, σε περίπτωση που κράτη-παρίες ή παρακρατικές ομάδες, όπως το ισλαμικό κράτος (IS/Daesh), αποκτήσουν πρόσβαση σε ραδιενεργά υλικά, που θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν, εκ των ενόντων, πυρηνικά όπλα. Η Γερμανία και η Ελβετία σταδιακά καταργούν την πυρηνική ενέργεια και τέσσερις άλλες χώρες περιλαμβάνουν στη νομοθεσία τους την απαγόρευση κατασκευής νέων πυρηνικών σταθμών. Παρά το γεγονός ότι ένας σχετικά μικρός αριθμός περιβαλλοντολόγων υποστηρίζει την πυρηνική ενέργεια ως μια πράσινη και βιώσιμη πηγή για τις μελλοντικές ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια, το θέμα παραμένει εξαιρετικά αμφιλεγόμενο.
Η τρίτη και πιο σημαντική εξέλιξη, που δεν υπήρξε αντικείμενο οραματισμού στα Προβλήματα της Ανθρωπότητας, ήταν η καταστροφή του περιβάλλοντος που προκαλείται από την αυξανόμενη εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα ως πηγές ενέργειας. Η μόλυνση του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ατμόσφαιρας, ως αποτέλεσμα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συστημάτων μεταφοράς και άλλων τεχνολογιών που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα αποτελούν ένα από τα μείζονα θέματα της εποχής μας, βλάπτοντας σοβαρά τους δεσμούς της σχέσης μεταξύ του ανθρώπινου, ζωικού, φυτικού και ορυκτού βασιλείου.
Ως αποτέλεσμα των συντριπτικών επιστημονικών αποδείξεων και των σημαντικών πιέσεων από ανθρώπους καλής θέλησης σε όλο τον κόσμο, η Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους, είδε τις κυβερνήσεις, σύμφωνα με την έκφραση της εφημερίδας The Guardian, να ορίζουν πια «ένα τέλος στην εποχή των ορυκτών καυσίμων, δεσμευόμενες για πρώτη φορά μέσα από ένα παγκόσμιο σύμφωνο να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να αποφύγουν τις πιο επικίνδυνες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».
Έτσι, σχεδόν 70 χρόνια μετά τη έκδοση του βιβλίου Προβλήματα της Ανθρωπότητας, βρισκόμαστε, τελικά, στα πρόθυρα μιας νέας ενεργειακής εποχής, που πιθανόν συνοδεύεται από μια νέα οικονομική εποχή. Τα σημάδια αυτού του γεγονότος είναι πλέον παντού ορατά. Υπάρχει μια ακάθεκτη ορμή ανάμεσα σε κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, τα επιστημονικά ιδρύματα και παράγοντες του επιχειρηματικού και του εταιρικού κόσμου, ώστε να εξασφαλιστούν ανανεώσιμες, μη ρυπογόνες πηγές ενέργειας, διαθέσιμες σε όλους τους ανθρώπους, παντού στον κόσμο. Αυτό απεικονίζεται, ίσως, καλύτερα, στις εξελίξεις στα Ηνωμένα Έθνη – ιδίως στον Στόχο Επτά από τους νέους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης: Διασφάλιση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους. Γίνεται επίσης εμφανές στον στόχο Ενέργεια για Όλους, που επιδιώχθηκε σθεναρά από τον Γενικό Γραμματέα Μπαν Κι-μουν, ενώ η δεκαετία 2014-2024 τηρείται ως Δεκαετία των Ηνωμένων Εθνών της Αειφόρου Ενέργειας για Όλους.
Μέσα στα δίκτυα καλής θέλησης στην κοινωνία των πολιτών, στην τοπική αυτοδιοίκηση, τις επιχειρήσεις και τα επαγγέλματα, καθώς και στους κλάδους των Ηνωμένων Εθνών και σε ορισμένες κυβερνήσεις, αυτή η δυναμική για μια νέα ενεργειακή εποχή έχει ακόμα πιο έντονα συνδεθεί με τον καθορισμό ενός οράματος για μια νέα οικονομία επικεντρωμένη στις αρχές του μερισμού, της συμμετοχικής δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Ενέργεια για Όλους στα Η.Ε.
Σε όλα τα κείμενά της, η Αλίκη Μπέιλη παρότρυνε τους αναγνώστες της να εργαστούν προς την κατεύθυνση ενός κόσμου επικεντρωμένου στις αρχές της ενότητας της ζωής, τα δικαιώματα του ατόμου και την ελευθερία. Καθώς αυτές οι αρχές όλο και περισσότερο καθοδηγούν την σκέψη και δράση μεταξύ των ανθρώπων της καλής θέλησης σε κάθε μέρος του κόσμου, προτάθηκε το ξεκίνημα μιας διαδικασίας ψυχολογικής, πνευματικής και κοινωνικής αλλαγής, που θα οδηγήσει τελικά στις ορθές σχέσεις σε όλους τους τομείς της ζωής. Και αυτή η διαδικασία της βαθιάς μεταμόρφωσης φαίνεται να είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει.
Με πολλούς τρόπους ο κόσμος έχει γίνει ένα περιβάλλον, το οποίο στο σύνολό του αλληλοεπιδρά και αλληλοεξαρτάται. Αυτό αναγνωρίζεται σαφώς όσον αφορά τον φυσικό κόσμο, αλλά, αρχίζει, επίσης, να αναγνωρίζεται ως θεμελιώδης πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα, όπου η τάση για παγκοσμιοποίηση (με θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων) είναι ένα από τα πιο κοινά θέματα μεταξύ των σχολιαστών και των στοχαστών από κάθε πολιτική πεποίθηση. Στον σημερινό κόσμο, τα τοπικά ζητήματα έχουν παγκόσμιες επιπτώσεις και αντίστροφα.
Τα Η.Ε. έχουν αναδειχθεί ως ο κύριος χώρος, όπου οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να συμμετάσχουν σε πολυμερείς διαπραγματεύσεις, επιδιώκοντας να συντονίσουν, να διαχειριστούν και να συγχρονίσουν τις δραστηριότητές τους. Αυτό τους παρέχει τη δυνατότητα να φέρουν τις διεθνείς σχέσεις σε ευθυγράμμιση με τους σκοπούς της προώθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνοντας τέλος στην ακραία φτώχεια και μειώνοντας τις ανισότητες, για όλους τους ανθρώπους παντού. Αυτές οι διακυβερνητικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των Η.Ε. συνήθως διαμορφώνονται και υπόκεινται σε μια μεγάλη γκάμα πιέσεων από ομάδες πολιτών, εμπειρογνωμόνων, επιστημόνων και ακαδημαϊκών, επιχειρήσεων, μεγάλων εταιρειών και επαγγελματικών ενώσεων, συχνά με ανταγωνιστικούς σκοπούς και οράματα. Μέσα από όλες τις δυναμικές αλληλεπιδράσεις στο πλαίσιο των Η.Ε, έχει αθροιστεί μια δυναμική προς την κατεύθυνση μιας οικονομίας και κοινωνικής υποδομής σχεδιασμένης να επιτύχει την «Αειφόρο Ενέργεια για Όλους».
Οι Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDG) καθώς και οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας που προηγήθηκαν, καθορίζουν βασικά στοιχεία προς την κατεύθυνση των ορθών σχέσεων. Ο Στόχος Επτά απηχεί την αναγνώριση, ότι η απουσία και η αναξιοπιστία της ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να αλλάξει, αν πρόκειται η φτώχεια να εξαλειφθεί και να επιτευχθούν οι στόχοι. Σύμφωνα με τα Η.Ε.: «Η αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι εφικτή χωρίς την αειφόρο ενέργεια. Σχεδόν ένα στα πέντε άτομα στον πλανήτη εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια. Ένας διπλάσιος αριθμός ανθρώπων, σχεδόν τρία δισεκατομμύρια, βασίζονται στην ξυλεία, τον άνθρακα, τον ξυλάνθρακα ή τα ζωικά κατάλοιπα για το μαγείρεμα και τη θέρμανση. Αυτό είναι ένα σημαντικό εμπόδιο για την εξάλειψη της φτώχειας και την οικοδόμηση κοινής ευημερίας».1
Η πρωτοβουλία των Η.Ε. Ενέργεια για Όλους εστιάζει στην επίτευξη τριών στόχων μέχρι το 2030:
- Ολόπλευρη πρόσβαση στην ενέργεια για πάνω από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους που σήμερα δεν έχουν πρόσβαση στον ηλεκτρισμό
- Διπλασιασμός του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο παγκόσμιο ενεργειακό γίγνεσθαι
- Διπλασιασμός του παγκόσμιου ρυθμού βελτιώσεων στην ενεργειακή απόδοση.
Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία των πολιτών ενθαρρύνονται και εμπνέονται να συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων αυτών και, τα Η.Ε. το πραγματοποιούν διευκολύνοντας την δικτύωση, τις συνεργασίες, τα συνέδρια, την έρευνα, τις δημοσιεύσεις και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων τομέων. Βέλτιστες πρακτικές και υποδειγματικά μοντέλα γρήγορα δημοσιοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Μια γρήγορη ματιά στην ιστοσελίδα www.se4all.org αποκαλύπτει την απίστευτη ποικιλία των πρωτοβουλιών που συγκεντρώθηκαν μέσω αυτής της εστίασης των Ηνωμένων Εθνών..
Δημόσιες και Ιδιωτικές Πρωτοβουλίες
Οι ξεχωριστές κυβερνήσεις κάνουν τις δικές τους σημαντικές επενδύσεις για την επίτευξη των στόχων της Βιώσιμης Ενέργειας για Όλους. Η πρωτοβουλία της USAID Ρεύμα για την Αφρική έχει προσελκύσει δεσμεύσεις ύψους $43 δις από 120, και πλέον, εταιρείες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα από όλο τον κόσμο, για να προσθέσει 60 εκατομμύρια νέες συνδέσεις ηλεκτρικού ρεύματος σε ολόκληρη την ήπειρο και 30.000 μεγαβάτ νέας και καθαρότερης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η εκστρατεία της DFID του Ηνωμένου Βασιλείου Ενέργεια για την Αφρική επικεντρώνεται στην ηλιακή ενέργεια και σε μικρής κλίμακας συστήματα εκτός δικτύου: «Μαζί με τις αφρικανικές κυβερνήσεις, τους επενδυτές, τις επιχειρήσεις, τις ΜΚΟ, ερευνητικές ομάδες και άλλους χορηγούς, η DFID θα εργαστεί για να αυξήσει τις επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας σε επιχειρήσεις εκτός δικτύου, να υπερβεί ρυθμιστικά εμπόδια, να προωθήσει την καινοτομία και να επιταχύνει την παράδοση των συστημάτων ηλιακής ενέργειας στα νοικοκυριά σε ολόκληρη την Αφρική».2 Σε μία έκθεση του 2014, ο Γαλλικός Οργανισμός Ανάπτυξης AFD, σημειώνει ότι από το 2007 είχε επενδύσει 6,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και έργα ενεργειακής απόδοσης σε όλον τον κόσμο και ότι κατά την περίοδο 2013-14 το Γαλλικό Παγκόσμιο Ταμείο Περιβάλλοντος (FGEF) θα επιδοτούσε καινοτόμα ενεργειακά έργα στην Αφρική με συγχρηματοδότηση αξίας 5 εκατομμυρίων ευρώ.
Πολλά έθνη επενδύουν στην έρευνα και την ανάπτυξη για ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από ανανεώσιμες πηγές, όπως η αιολική, η ηλιακή και η παλίρροια. Το όλο ζήτημα της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με αξιόπιστο τρόπο καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό σε αυτόν τον τομέα, διότι η ενσωμάτωση αυτής την ισχύος στο δίκτυο περιπλέκεται από την δυνητικά μεγάλη μεταβλητότητα της απόδοσης που παράγεται από τις πηγές αυτές. Έτσι καθίσταται σημαντικό να βρούμε τρόπους να αποθηκεύσουμε αυτή την ενέργεια και να την απελευθερώσουμε σε προβλέψιμες ποσότητες, όταν χρειάζεται. Η διάσκεψη του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή είδε να εγκαινιάζεται η Αποστολή Καινοτομία, έναν συνασπισμό 20 κυβερνήσεων, κάθε μία από τις οποίες δεσμεύεται να διπλασιάσει τις επενδύσεις της κατά τα επόμενα πέντε χρόνια στην έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογιών καθαρής ενέργειας. Αυτή η δημόσια στήριξη για επανάσταση στον τομέα των ανανεώσιμων και βιώσιμων πηγών ενέργειας συνδέεται με την οργάνωση Συνασπισμός για την Καινοτομία στην Ενέργεια, από 28 κορυφαίους παγκόσμιους επιχειρηματίες, επενδυτές, φιλανθρώπους και επιχειρήσεις (συμπεριλαμβανομένων των Μπιλ Γκέιτς (Bill Gates), Ρατάν Τάτα (Ratan Tata), Τζακ Μα (Jack Ma) του Ομίλου Alibaba στην Κίνα, Ρίτσαρντ Μπράνσον (Richard Branson) και Μαρκ Ζούκερμπεργκ (Mark Zuckerberg), οι οποίοι δεσμεύτηκαν να επενδύσουν «κεφάλαια υπομονής» για την ανάπτυξη τεχνολογιών που βασίζονται στην έρευνα που προέρχεται από τα εργαστήρια Αποστολή Καινοτομίας. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από μια συνηθισμένη επιχείρηση, καθώς στόχος του Συνασπισμός για την Καινοτομία στην Ενέργεια είναι να επενδύσει σε μεθόδους που προωθούν μια ποικιλία καινοτόμων προσεγγίσεων, κάποιες μόνον από τις οποίες, αναμένεται ότι θα σταθεί κάποτε δυνατόν να γίνουν λειτουργικές και κερδοφόρες.
Πρωτοβουλίες της Νέας Οικονομίας
Ενώ μερικές από τις δημόσιες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες που απαριθμούνται παραπάνω κατευθύνονται προς την ανάπτυξη μεγάλων υποδομών ηλεκτρικού δικτύου και νέων εταιρικών μέσων για την διάθεση αειφόρου παραγωγής ηλεκτρισμού, μέρος της Ενέργειας για Όλους συγκεντρώνεται στην μαζική επέκταση τοπικά διαχειριζόμενων δικτύων μικρής κλίμακας, για την παροχή καθαρής, ανανεώσιμης ενέργειας, που θα τροφοδοτεί τα νοικοκυριά, τις τοπικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις, καθώς και μια νέα γενιά αυτοκινήτων, φορτηγών, αεροπλάνων και λεωφορείων. Με αυτήν την προσέγγιση, η ώθηση για παροχή ενέργειας σε όλους συνδυάζεται με την έμφαση στην ενίσχυση της δημοκρατίας και της ελευθερίας, ιδίως σε οικονομικά μειονεκτούσες κοινότητες. Μικρού μεγέθους ηλιακοί, αιολικοί ή υδροηλεκτρικοί σταθμοί ενέργειας αναπτύσσονται από μικρές επιχειρήσεις τοπικού χαρακτήρα, καθώς και από συνεταιρισμούς, εργοστάσια που ανήκουν σε κοινότητες, οικιακά συστήματα και εγκαταστάσεις κοινοτικής ή κρατικής ιδιοκτησίας. Ο μεγιστάνας επιχειρηματίας, μηχανικός και εφευρέτης Έλον Μασκ (Elon Musk) δαπανά πέντε δισεκατομμύρια δολαρίων για να κτίσει ένα τεράστιο εργοστάσιο για επαναφορτιζόμενες μπαταρίες στη Νεβάδα. Αυτές οι μπαταρίες θα χρησιμοποιούνται για οικιακή αποθήκευση όσο και για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που κατασκευάζονται σε μία από τις εταιρείες του, την Τέσλα (Tesla).
Γράφοντας στην εφημερίδα The Guardian, η Άννα Λέντραϊτερ (Anna Leidreiter) σημειώνει ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν σε μια πιο ισότιμη κατανομή του πλούτου. «Το σύστημα ενέργειας που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα χαρακτηρίζεται από πολύπλοκες, κεντρικές υποδομές, όπου το καύσιμο μεταφέρεται στη μονάδα παραγωγής ενέργειας και η παραγωγή και διανομή ενέργειας ελέγχεται από πολύ λίγους φορείς. Η αλυσίδα εφοδιασμού είναι κάθετη και τα οφέλη μοιράζονται μόνο μεταξύ λίγων μετόχων. Οι περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προσφέρουν ευκαιρίες για μια πιο αποκεντρωμένη παραγωγή και κατανάλωση. Διαθέτουν οριζόντια αλυσίδα εφοδιασμού και απαιτούν την καινοτομία στον τομέα των υποδομών και των ενεργειακών αγορών. Νέοι ενδιαφερόμενοι –συμπεριλαμβανομένων των πολιτών, των αγροτών και των μικρών επιχειρήσεων– προσέρχονται στο σύστημα. Διεκδικούν δικαιώματα κυριότητας και έχουν άμεση επιρροή στην εφαρμογή».3
Η Φρανκφούρτη στη Γερμανία ηγείται αυτής της προσπάθειας, δεδομένου ότι εφαρμόζει ένα σχέδιο για την παραγωγή του 100% της ενεργειακής της κατανάλωσης από τοπικές και περιφερειακές ανανεώσιμες πηγές. Σε μια περιοχή 130.000 νοικοκυριών, με πάνω από 1 εκατομμύριο ανθρώπους, το Kasese στην Ουγκάντα και διεθνείς ΜΚΟ υποστηρίζουν ένα τοπικό σχέδιο για να παρέχουν ένα μείγμα τοπικά παραγόμενων και συντηρούμενων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε όλους μέχρι το 2020. Μόνο το 7% του πληθυσμού είχε πρόσβαση στο δίκτυο ηλεκτρισμού και η συντριπτική πλειονότητα χρησιμοποιούσε καυσόξυλα και κάρβουνο για το μαγείρεμα και κηροζίνη για τον φωτισμό. Σε 4 χρόνια από τότε που εγκαινιάστηκε το έργο, το 2012, έχουν ξεκινήσει 50 επιχειρήσεις καθαρής ενέργειας.
Ο Νέος Διεθνιστής (New Internationalist) αναφέρει: «Οι συνεταιρισμοί ανανεώσιμης ενέργειας έχουν εκατοντάδες χιλιάδες μέλη και φτιάχνουν και εγκαθιστούν τα δικά τους ηλιακά, αιολικά και μικρής κλίμακας υδροηλεκτρικά έργα από την Ινδονησία μέχρι την Κόστα Ρίκα. Κατέχουν τα τρία τέταρτα των ανεμογεννητριών της Δανίας και αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς στην Ισπανία, τη Βρετανία και σε άλλα μέρη, ενώ στη Γερμανία, περισσότερο από το μισό της παραγωγής ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας ανήκει σε πολίτες, συνεταιρισμούς και ομάδες της κοινότητας».4
Μελλοντικές Δυνατότητες
Από τις κυβερνήσεις μέχρι τις μεγάλες επιχειρήσεις (συμπεριλαμβανομένων των υφισταμένων εταιρειών ορυκτών καυσίμων) και μέχρι τις μικρές επιχειρήσεις και τις ομάδες πολιτών, υπάρχει σήμερα μια κολοσσιαία επένδυση δημιουργικότητας, θέλησης, πολιτικών και οικονομικών πόρων για την επίτευξη του οράματος ενός μελλοντικού κόσμου, που θα τροφοδοτείται από αειφόρο ενέργεια διαθέσιμη σε όλους τους ανθρώπους παντού στον κόσμο. Η ένταση αυτής της επένδυσης και το βάθος της κατανόησης τού τί ακριβώς μπορεί να γίνει για να επιτευχθεί αυτό το όραμα στα επόμενα 15 χρόνια, δείχνει ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας ενεργειακής εποχής. Μια εξέταση της νέας έρευνας στα λεπτοφυή ενεργειακά πεδία, αξιοποιώντας την φιλοσοφία της προαιώνιας σοφίας Ανατολής και Δύσης, δείχνει ότι μπορεί να υπάρχουν πολλά περισσότερα ακόμη για να ξεδιπλωθούν πριν από το 2030. Γνωρίζουμε ότι τα πάντα είναι ενέργεια και με αυτό το πνεύμα θα μπορούσαμε να περιμένουμε το αναπάντεχο, καθώς ο κόσμος χαράζει την πορεία του στον δρόμο προς την Ενέργεια για Όλους.
- www.se4all.org/sites/default/files/l/2014/12/fp_se4all_overview.pdf
- www.gov.uk/government/news/energy-africa-campaign
- http://bit.ly/1H6AaDf
- http://bit.ly/1UCs2zB
Απελευθερώνοντας το Τζίνι: Δωρεάν Ενέργεια;
Μετά τις θετικές αυτές εξελίξεις σε έργα αειφόρου ενέργειας, στρεφόμαστε τώρα στο ερώτημα που τέθηκε στην εισαγωγή του ενημερωτικού δελτίου, για το τί θα έκαναν τα άτομα, οι ομάδες και τα έθνη, εάν η ενέργεια ξαφνικά γινόταν ουσιαστικά δωρεάν; Οι περισσότεροι άνθρωποι θα βίωναν πιθανότατα δύο αντιδράσεις. Η πρώτη αντίδραση είναι δυσπιστία προς την ιδέα. Η δεύτερη, μια αυξανόμενη έκπληξη ως προς τις συνέπειες για το άτομο, την ανθρωπότητα συνολικά και για ολόκληρη τη ζωή στη γη. Η δυσπιστία προκύπτει, επειδή η έννοια της «δωρεάν» ενέργειας φαίνεται να αντίκειται στους νόμους της θερμοδυναμικής. Ας προστεθεί, επίσης, το γεγονός ότι η ιστορία βρίθει από ιδέες και σχέδια αεικίνητων μηχανών που προτάθηκαν από ονειροπόλους εκκεντρικούς και ερασιτέχνες μηχανικούς. Παρ’ όλα αυτά, το εσωτερικό νήμα σε πολλές πνευματικές παραδόσεις εισηγείται την ύπαρξη ενός βασιλείου λεπτοφυών ενεργειών πέραν του φυσικού πεδίου, που ενίοτε ονομάζεται αιθερικό. Αυτό υποδηλώνει ότι η θεωρία της ελεύθερης ενέργειας είναι βάσιμη και ότι, εν καιρώ, συσκευές τέτοιας λειτουργίας θα εφευρεθούν, θα εξελιχθούν και θα είναι διαθέσιμες σε όλους.
Ποιες, λοιπόν, μπορεί να είναι κάποιες από τις συνέπειες μιας βασικά δωρεάν ενέργειας; Ας τις εξετάσουμε από τέσσερις απόψεις, σε μία γενική επισκόπηση, από την πλανητική, την γεω-πολιτική και, τέλος, από την προσωπική σκοπιά.
Επισκόπηση
Παρά τις αναμφισβήτητες επιτυχίες προς την κατεύθυνση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, στον σύγχρονο κόσμο, όλοι έχουν άμεση επίγνωση δύο πραγμάτων σχετικά με την ενέργεια: πρώτον, πόσο πολύ η ανθρωπότητα εξαρτάται, όλο και περισσότερο, από αυτήν και, δεύτερον, ότι στις σημερινές συνθήκες, όπου με μεγάλη διαφορά η μεγαλύτερη πηγή ενέργειας είναι τα ορυκτά καύσιμα, οι τιμές της αναπόφευκτα θα αυξηθούν. Κι αυτό, ως αποτέλεσμα της εξάντλησης των αποθεμάτων, της αύξησης του κόστος εξόρυξης, καθώς και της αυξανόμενης ζήτησής της από έναν πολλαπλασιαζόμενο παγκόσμιο πληθυσμό, ανεξάρτητα από τις τωρινές τεράστιες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές σε όλον τον κόσμο. Για τους πλούσιους, που σημαίνει, με παγκόσμιους όρους, για τους περισσότερους ανθρώπους που ζουν στον ανεπτυγμένο κόσμο, αυτό συνεπάγεται ότι ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος θα δαπανάται για ενέργεια – θέρμανση του χώρου, μαγείρεμα, φωτισμό και μετακίνηση. Για τους χαμηλο-εισοδηματίες, κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, θα σημαίνει ότι η ενέργεια –βουτάνιο και κηροζίνη για το μαγείρεμα, ηλεκτρική ενέργεια για τον φωτισμό, βενζίνη και ντίζελ για την μετακίνηση– θα γίνεται όλο και πιο απρόσιτη. Για παράδειγμα, στη Σρι Λάνκα το 2011, όταν οι τιμές του πετρελαίου εκτοξεύτηκαν γύρω στα $120 το βαρέλι, αρκετοί ήταν εκείνοι που αδυνατούσαν να αγοράσουν φιάλες υγραερίου για μαγειρική χρήση και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη χρησιμοποίηση κάποιου είδους βιομάζας. (Η αιθάλη από την καύση της βιομάζας είναι πολύ επιβλαβής και σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο ετησίως από ό,τι η ελονοσία.)
Αυτά, όμως, αφορούν μόνο τις άμεσες δαπάνες. Ας λάβουμε υπόψη, ότι κάθε στάδιο σε οποιαδήποτε διαδικασία παραγωγής και διανομής απαιτεί σημαντικές εισροές ενέργειας και, ως εκ τούτου, προκύπτουν δαπάνες, οι οποίες ανακλώνται στην τελική τιμή του προϊόντος – για παράδειγμα, δεν είναι μόνο τα καύσιμα των γεωργικών τρακτέρ, αλλά υπολογίζεται και το κόστος της ενέργειας για την αρχική κατασκευή τους. Εάν, όμως, οι δαπάνες αυτές μειώνονταν στο ελάχιστο από την ουσιαστικά δωρεάν ενέργεια, μπορούμε να αντιληφθούμε το τεράστιο αντίκτυπο που θα είχαν οι κάθε είδους μελλοντικές εξελίξεις στην αξιοποίηση του λεπτοφυούς ενεργειακού πεδίου. Θα μπορούσαμε χωρίς υπερβολή να πούμε, ότι θα προκαλείτο μια απίστευτη επανάσταση στις προσδοκίες μας για τη ζωή και τον τρόπο διαβίωσής μας. Δεν θα ήταν στομφώδες, να υποθέσουμε, ότι θα προξενούσε στην κοινωνία αλλαγές ανάλογης εμβέλειας, όπως η ανακάλυψη της φωτιάς από την πρωτόγονη ανθρωπότητα, με επιπτώσεις που διερευνώνται σε βάθος στο μύθο του Προμηθέα. Στην περίπτωση αυτή η φωτιά είχε κλαπεί από τον Δία και δόθηκε στην ανθρωπότητα μέσα από μια πράξη λυτρωτικής ανυπακοής. Στην σημερινή εποχή μας, η ανακάλυψη νέας ενέργειας δεν θα αποτελούσε μια τέτοιου είδους μυθολογική κλοπή, αλλά μια ένδειξη ότι η ανθρωπότητα έχει αρχίσει να αφομοιώνει την ενέργεια και τις αξίες της ψυχής σε σημείο που ποτέ άλλοτε μέχρι τώρα δεν είχε επιτευχθεί. Ανακαλούμε, εδώ, την πρόβλεψη του Γάλλου ιερέα, Τεϊλάρντ ντε Σαρντέν (Teilhard de Chardin), ότι: «Κάποια μέρα, αφού θα έχουμε δαμάσει τον άνεμο, τα κύματα, τις παλίρροιες και τη βαρύτητα, θα αξιοποιήσουμε για το Θεό τις ενέργειες της αγάπης. Τότε, για δεύτερη φορά στην ιστορία του κόσμου, ο άνθρωπος θα έχει ανακαλύψει τη φωτιά». Μήπως αυτό σημαίνει, ότι οι προσπάθειες για κυριάρχηση των αιθερικών ενεργειών δεν πρόκειται να οδηγήσουν στα επί μακρόν αναμενόμενα αποτελέσματα, μέχρις ότου, ως είδος, αρχίσουμε να κυριαρχούμε πάνω σε αυτή την πύρινη ενέργεια της αγάπης; Επίσης, η άλλη πλευρά αυτής της σκέψης είναι ότι, όταν εμφανιστούν αειφόρες τεχνολογίες βασισμένες στο αιθερικό, τούτο θα καταδεικνύει εμφατικά ότι η ενέργεια της αγάπης αποκτά υπόσταση στις ανθρώπινες υποθέσεις.
Οι τρεις κατηγορίες, μιας πλανητικής, μιας γεωπολιτικής και μιας προσωπικής προοπτικής, είναι άρρηκτα συνυφασμένες με διασυνδέσεις ανάδρασης, αιτίας και αποτελέσματος, τέτοιες που τις καθιστούν σχεδόν αδιαχώριστες. Είναι, ωστόσο, χρήσιμο να προσπαθήσουμε και να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις κάθε μιας από αυτές τις διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Μια Πλανητική Προοπτική
Καθώς η ανθρωπότητα αγωνίζεται να εξισορροπήσει την οικονομική ανάπτυξη με την αναπόφευκτη αύξηση των απαιτήσεών της όσον αφορά το περιβάλλον, οι στεντόρειες κραυγές μιας βιόσφαιρας που βρίσκεται σε οριακό σημείο, αφυπνίζουν εδώ και δεκαετίες την πολιτική βούληση της ανθρωπότητας εις το να περιορίσει την εκμετάλλευση του περιβάλλοντος και να αναπτύξει μια κουλτούρα ευθύνης και διαχείρισης. Αυτό οδήγησε στην εμφάνιση των παγκοσμίου προβολής ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό, και, επίσης, σε έναν συνεχόμενο κύκλο παγκόσμιων διασκέψεων που επιδιώκουν τη συμφωνία όλων των εθνών του κόσμου προς αυτή την κατεύθυνση, όπως είναι, για παράδειγμα, ο στόχος για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων CO2, ώστε να επιστρέψουν στο σχετικά ασφαλές θεωρούμενο σήμερα επίπεδο των 350 μερών ανά εκατομμύριο (ppm), ενώ έχουν πλέον υπερβεί οριακά τα 400 ppm. Παρά την ευθυγράμμιση ψυχής και διάνοιας, είναι σαφές ότι η αχαλίνωτη επιθυμητική φύση της ανθρωπότητας, ενεργοποιώντας δυναμικά την εξωτερική φυσική δραστηριότητα, καθίσταται ένα σχεδόν ανυπέρβλητο εμπόδιο στην επίτευξή του. Και δεν είναι μόνον αυτό, αλλά ολόκληρο το παγκόσμιο εμπόριο και χρηματοπιστωτικό σύστημα ευδοκιμεί, προς το παρόν, πάνω στη βάση της χειραγωγούμενης επιθυμίας, με αποτέλεσμα την άνοδο της κατανάλωσης. Όσοι αναλαμβάνουν να πάρουν στα χέρια τους την δική τους πνευματική ανάπτυξη βιώνουν τις αρχές και τα αποτελέσματα αυτού του προβλήματος στην ίδια τους τη ζωή. Προς ενθάρρυνσή μας, αποτελεί γεγονός και κοινή μας εμπειρία, ότι τελικά οι ανώτερες αξίες θα επικρατήσουν και οι άνθρωποι θα αναδυθούν πιο δυνατοί και αποκεντρωμένοι, αποτελώντας, στο περιβάλλον τους, μια ενεργητική δύναμη για το καλό..
Ωστόσο, ενδέχεται να χρειαστούν δεκαετίες ψυχικής καλλιέργειας και εκπαίδευσης στις ορθές σχέσεις, μέσα σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον καλής θέλησης, ανοχής και σχετικής ειρήνης, προκειμένου μια τέτοια προσωπική αναγνώριση να μεταφραστεί σε ένα επίτευγμα παγκόσμιας ολκής. Ως εκ τούτου, ας θεωρήσουμε ότι οι οποιεσδήποτε νέες ενεργειακές ανακαλύψεις μας δίνουν μιαν ανάσα και το περιθώριο να οδηγήσουμε τα πόδια της ανθρωπότητας σε έναν καλύτερο δρόμο. Διότι, η πλέον άμεση σημαντική επίδραση ενός ελεύθερου ενεργειακού συστήματος θα ήταν να οδηγήσει ταχύτατα στη δραστική μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Κι αυτό θα πρέπει, με τη σειρά του, να οδηγήσει σε μείωση της ρύπανσης, παρ’ ότι είναι απαραίτητο να επισημάνουμε, ότι εφ’ όσον η επιθυμία για υλικά αγαθά παραμείνει αμείωτη, ενδέχεται, οι νέες πηγές ενέργειας να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω αύξηση της εξόρυξης ορυκτών, μέσα από διαδικασίες καθαυτό ρυπογόνες. Αν μπορέσουμε να αποφύγουμε αυτόν τον πειρασμό, θα υπάρξει μια θαυμάσια ευκαιρία να αναδιαρθρωθούν οι διεθνείς σχέσεις και η παγκόσμια οικονομία κατά έναν πιο καλοπροαίρετο τρόπο. Εξ άλλου, όπως ο Χέρμαν Ντάλυ (Herman Daly) έχει ουσιωδώς επισημάνει, η οικονομία είναι ένας «αυτούσιος θυγατρικός κλάδος του περιβάλλοντος, κι όχι αντίστροφα».
Μια Γεωπολιτική Προοπτική
Κοιτάζοντας από τη σκοπιά της πολιτικής, μπορούμε να προβλέψουμε ότι η αποσταθεροποιητική επίδραση της ελεύθερης ενέργειας θα έχει εκτεταμένες συνέπειες σε όλο τον κόσμο, εντείνοντας τις συγκρούσεις και τους ανταγωνισμούς, καθώς τα έθνη θα προσπαθούν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Θα απαιτηθεί αρκετή σκέψη και σχεδιασμός, προκειμένου να μπορέσει μια διαιρεμένη ανθρωπότητα να βρει το δρόμο της μέσα σε αυτή τη δύσκολη εκδοχή. Από μία άποψη, το όφελος είναι για όλους. Το βέβαιο είναι, όμως, ότι οι υπάρχουσες πετρελαϊκές χώρες ή εκείνες που εισάγουν ενέργεια δεν θα υπόκεινται πλέον στη δύναμη των γνωστών ενεργειακών κολοσσών και, ως εκ τούτου, θα έχουν την ευκαιρία να διαμορφώσουν εθνικές και διεθνείς πολιτικές, χωρίς τον φόβο περικοπής της προμήθειας ενέργειας. Ευελπιστούμε, ότι αυτές οι νέες πολιτικές θα βασίζονται στα θεμέλια της οικουμενικής εκπαίδευσης, στα ανθρώπινα δικαιώματα, την οικονομική δικαιοσύνη και την κοινωνική πρόοδο. Το γεωπολιτικό εμπόριο και η οικονομική αναταραχή θα αποτελέσουν, κι αυτά, ευκαιρία για ένα κίνημα με στόχο την αναδιάρθρωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, έναν στόχο κρίσιμο όσο και αναγκαίο, αν πρόκειται η ανθρωπότητα να προχωρήσει σε έναν πιο ώριμο τρόπο διαβίωσης, όπου η ποιότητα της σχέσης θα έχει προτεραιότητα έναντι των υλικών αγαθών. Όμως, τα οικονομικά συμφέροντα είναι πανίσχυρα και θα αντισταθούν χωρίς αμφιβολία στην αλλαγή αυτή με κάθε μέσο που διαθέτουν.
Ένα θαυμάσιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να προκύψει, για μια ανθρωπότητα χειραφετημένη από τις αλυσίδες της εξάρτησης των ορυκτών καυσίμων. Θα ήταν δυνατόν, παραδείγματος χάριν, να εξανεμιστεί σταδιακά ο φόβος που επί του παρόντος οδηγεί σε μια «Ευρώπη Φρούριο» και σε μια «Αμερική Φρούριο»; Θα είχαμε τη δυνατότητα να δούμε να αναδύονται ισχυροί όμιλοι ή συνασπισμοί, αντιπροσωπευτικοί μιας νέας πιο αποκεντρωμένης ψυχολογίας, που αντιμετωπίζει τον κόσμο ως ενιαίο σύνολο και επιθυμεί να ανυψώσει την ανθρώπινη ηθική και το βιοτικό επίπεδο, προωθώντας μια κουλτούρα βοήθειας και υπηρεσίας; Σε αυτό συνίσταται η πρόκληση για την ανθρωπότητα αυτή την εποχή.
Η Προσωπική Προοπτική
Σύμφωνα με τις στατιστικές, το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου φαίνεται να δαπανά περίπου το 3% του εισοδήματός του στην ενέργεια, ενώ το φτωχότερο 10% δαπανά περίπου το 10%. Παρόμοια στοιχεία θα μπορούσαν, αναμφίβολα, να δοθούν και για άλλες χώρες, ενώ στις λιγότερο βιομηχανοποιημένες χώρες πιθανόν οι φτωχοί να βρίσκονται σε ακόμη πιο μειονεκτική θέση. Όπως έχει ήδη επισημανθεί, αυτά αφορούν μόνο τις άμεσες δαπάνες. Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις κρυφές δαπάνες, τα ποσοστά ανεβαίνουν. Έτσι, αν η παροχή της ενέργειας γινόταν ουσιαστικά δωρεάν, θα υπήρχε σημαντική μείωση των δαπανών στα νοικοκυριά. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί, ότι οι τρέχουσες εξελίξεις σταδιακού εκδημοκρατισμού της πρόσβασης στην ενέργεια θα μπορούσαν να προωθηθούν δραστικά, ιδιαίτερα αν ο καθένας είχε προσωπικό έλεγχο στην παραγωγή του και την χρήση ενέργειας. Ανάλογα με την εξέλιξη της τεχνολογίας στο μέλλον, μπορούμε να φανταστούμε ένα μοντέλο οικιακών γεννητριών ή ίσως ένα, συνεταιριστικής ιδιοκτησίας, σύστημα παραγωγής για ένα συγκρότημα κατοικιών μιας οδού.
Όπως και να εξετάσουμε το μέλλον της ενέργειας στις ανθρώπινες υποθέσεις, δεν χωράει αμφιβολία ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μαζικοί μετασχηματισμοί. Εκείνο που καθιστά αυτή την στιγμή μοναδική είναι ότι βρίσκονται σε εξέλιξη εξίσου σημαντικοί μετασχηματισμοί στις ανθρώπινες αξίες και υπάρχει ανταπόκριση στο όραμα της ενότητας. Οι Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης στα Ηνωμένα Έθνη αποτελούν ένα σαφές σημάδι. Σε συνάρτηση με αυτό, θα βοηθούσε να στοχαστούμε πιθανές καινοτομίες σε ότι αφορά τις πηγές παροχής ενέργειας –ανανεώσιμες και δια μέσου του αιθερικού σώματος του πλανήτη). Υπό κάποια μορφή, προς το παρόν άγνωστη, η ενέργεια σίγουρα θα γίνει ελεύθερα διαθέσιμη παντού και για όλους τους ανθρώπους.
